Γράφει ο Δημήτριος Βερδελής*
25η Μαρτίου του 1821: μία ημερομηνία που στο άκουσμά της ξυπνούν πολλά συναισθήματα και πολλές σκέψεις είτε τυπώνονται πάνω σε χαρτί, είτε διαπερνούν τον αέρα ως ομιλία. Ελευθερία, Πατρίδα, Πίστη είναι κάποιες από τις λέξεις, με τις οποίες συνδέεται αυτή η ημερομηνία και με τις οποίες σχετίζονται αυτές οι σκέψεις.
Τι είναι αυτό που σε κάνει να αποφασίζεις να μπεις σε έναν αγώνα που ίσως να σου στοιχίσει τη ζωή; Πολλά τα ερωτήματα. Λίγος ο χώρος για να απαντηθούν. Μεγάλης έκτασης οι απαντήσεις που θα δοθούν και νέες συζητήσεις θα προκύψουν.
Τι είναι η ελευθερία; Ένας πρόχειρος ορισμός θα ήταν «η δυνατότητα να ορίσεις τη ζωή σου, κατά το δυνατόν, όπως εσύ επιθυμείς.» Μέχρι το 1821 σε πολλά μέρη που ζούσαν οι Ρωμηοί και κατά μείζονα χρονικά διαστήματα δεν υπήρχε η δυνατότητα να οργανώσουν το βίο τους όπως αυτοί επιθυμούσαν. Η Θεία λατρεία και η Ελληνική λαλιά σε πολλές περιπτώσεις απαγορεύονταν και ο σεβασμός της θρησκευτικής ελευθερίας που υπάρχει στο Κοράνιο αντικαθίστατο από το παιδομάζωμα.
Την εποχή, λοιπόν, όπου όλα «τα ‘σκιαζ’ η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» στο δρόμο του Γένους βρέθηκαν κάποιοι φωτεινοί οδοδείκτες που έδωσαν τη ζωή τους «για του Χριστού την πίστη την Αγία» και έγιναν παράδειγμα προς μίμηση για όσους γενναίους και ζωντανούς έδωσαν τη ζωή τους «για της Πατρίδος την Ελευθερία».
Το γνωστότερο παράδειγμα νεομάρτυρα είναι ο Ισαπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Η ιστορία του είναι, λίγο ή πολύ, γνωστή σε όλους μας. Αγιορείτης, από τους πρώτους αποφοίτους της Αθωνιάδος σχολής πήρε εντολή από τον τότε Πατριάρχη Κων/πόλεως να κηρύξει το Ευαγγέλιο στους υπόδουλους Ρωμηούς σε όλον τον χώρο που σήμερα αποτελεί την επικράτεια της Ελλάδος. Μαζί με Εκκλησίες ήθελε να κτίζονται και σχολεία για να μαθαίνουν οι νέοι γράμματα όπως έλεγε ο ίδιος. Ο πατρο-Κοσμάς έδωσε τη ζωή του λόγω της συκοφαντίας των Εβραίων της Ηπείρου ότι υπέσκαπτε τα θεμέλια του Οθωμανικού κράτους, διότι επέμενε να λέει ότι οι Εβραίοι δεν τηρούν την αργία της Κυριακής στήνοντας παζάρια τις Κυριακές.
Άλλη μια περίπτωση νεομάρτυρα και παιδομάρτυρα είναι ο άγιος Ιωάννης ο Τουρκολέκας, ο οποίος γεννήθηκε το 1805 μ. Χ. Παιδί οικογένειας με Πίστη στο Χριστό, φιλοπατρία και συμμετοχή στους αγώνες του έθνους ο γιός του Σταματέλου Σταματελόπουλου και της Σοφίας, αδελφής της συζύγου του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη και αδελφός του Νικηταρά καταγόταν από το χωριό Τουρκολέκα της Αρκαδίας. Το 1816 σε ηλικία 11 ετών ο μικρός Ιωάννης συνόδευε τον πατέρα του και τον Αναγνώστη γιο του γνωστού αγωνιστή Ζαχαριά οι οποίοι πήγαιναν στα Κύθηρα αλλά λόγω κακοκαιρίας βρέθηκαν στη Νεάπολη της Λακωνίας εκεί συνελήφθησαν και διετάχθη από τον Βοεβόδα του Μυστρά ο αποκεφαλισμός και των τριών. Πρώτα αποκεφαλίστηκαν ο Σταματέλος και ο Αναγνώστης. Μετά πρότειναν στον μικρό Ιωάννη να αλλάξει την Πίστη του για να κερδίσει τη ζωή του. Ο μικρός Ιωάννης αρνήθηκε, αποκεφαλίστηκε και ως επιβεβαίωση της αγιότητας του το αίμα του σχημάτισε Σταυρό. Ο αποκεφαλισμός και των τριών έγινε στις 16 Οκτωβρίου 1816.
Μια σχετικά άγνωστη νεομάρτυρας είναι η αγία Ακυλίνα από το Ζαγκλιβέρι της Θεσσαλονίκης. Ο πατέρας της σκότωσε έναν Οθωμανό Τούρκο και για να μην τον τιμωρήσουν αυτός αλλαξοπίστησε. Οι Οθωμανοί ήθελαν όμως να αλλαξοπιστήσει και η οικογένειά του. Ούτε όμως η Ακυλίνα, ούτε η μητέρα της αλλαξοπίστησαν. Η αγία Ακυλίνα πέθανε μετά από πολυήμερο ραβδισμό σε ηλικία 19 ετών στις 27 Σεπτεμβρίου του 1764.
Πολλές ακόμη ιστορίες νεομαρτύρων υπάρχουν στο βιβλίο Νέο Μαρτυρολόγιο του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου. Αναζητήστε το για να μάθετε την ιστορία τους/μας γιατί αυτή οδήγησε σε όλα τα επαναστατικά κινήματα που έγιναν από την Άλωση μέχρι το 1821.
Εκτός από τους αγωνιστές του 1821 συνεχιστές των νεομαρτύρων υπήρξαν και πιο πρόσφατα στην ιστορία του Γένους. Η ΕΟΚΑ προτού συγκροτηθεί ως οργάνωση διδάχθηκε και διαμορφώθηκε μέσα στα κατηχητικά και είμαι σίγουρος ότι ο ανθός της Ελληνικής νεολαίας στην Κύπρο θα είχε ακούσει ότι στα χρόνια της σκλαβιάς υπήρξαν μάρτυρες και ήρωες για την Ελευθερία, για την Πίστη, για την Πατρίδα.
Όταν οι σημερινοί γονείς ψάχνουν πρότυπα για τα παιδιά τους είναι ανάγκη να γνωρίζουν τους νεομάρτυρες μας, τον Παύλο Μελά, τον Κυριάκο Μάτση, τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Οι νεομάρτυρές μας είναι οι ήρωες του Γένους, παραδείγματα αυταπάρνησης και ελευθερίας που πολλοί θέλουν να ξεχάσουμε στο όνομα ενός δήθεν εκσυγχρονισμού αλλά δεν πρέπει να τους ξεχάσουμε γιατί αυτοί μας δείχνουν το δρόμο του καλού αγώνα που πρέπει να αγωνίζεται κανείς για να τηρεί την πίστη του.
Εις έτη πολλά και καλό μας αγώνα συνΈλληνες.
