Όταν ο Ρόναλντ Ρήγκαν δήλωνε πως «η κυβέρνηση δεν είναι η λύση στο πρόβλημα… Η κυβέρνηση ΕΙΝΑΙ το πρόβλημα», δεν εξέφραζε μονάχα μια ιδεολογική τοποθέτηση, αλλά μια διαχρονική διαπίστωση για τη φύση της κρατικής παρέμβασης. Στο ίδιο πνεύμα, πρωτοπόροι της ελεύθερης οικονομίας όπως η Μάργκαρετ Θάτσερ και ο Μίλτον Φρίντμαν δεν έπαψαν να επισημαίνουν τη ζημιογόνο επιβάρυνση της υπερδιογκωμένης κρατικής μηχανής πάνω στις πλάτες των παραγωγικών δυνάμεων.
Η ελεύθερη αγορά, όταν λειτουργεί ανεμπόδιστα, αποδίδει μερικά από τα πιο εντυπωσιακά επιτεύγματα στην ανθρώπινη ιστορία. Η σχολή του Σικάγο, με σημαιοφόρους όπως ο Φρίντμαν και ο Μπέκερ, ανέδειξε την υπεροχή της οικονομικής ελευθερίας, τονίζοντας την αξία της ελαστικότητας, της απορρύθμισης και του αυτοματισμού της προσφοράς και της ζήτησης.
Η σημερινή Αυστρία, παρά την οικονομική της κάμψη, προσφέρει μια λίαν διδακτική πρωτοβουλία. Σε μια περίοδο υφέσεως και επιδεινούμενης εμπιστοσύνης προς το κράτος, η κυβέρνηση του καγκελαρίου Κρίστιαν Στόκερ αποφάσισε να καταργήσει την υποχρέωση έκδοσης αποδείξεων για ποσά κάτω των 35 ευρώ το οποίο αποτελεί μια εμβληματική αναδίπλωση της κρατικής υπερρύθμισης. Σε δημόσιες δηλώσεις είπαν: «Η Αυστριακή κυβέρνηση στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα υπέρ της μικρής επιχείρησης και ενάντια στην υπερβολική γραφειοκρατία». Η απόφαση αυτή έχει ανυπολόγιστη συμβολική αξία. Είναι μια επανάσταση, ένα δείγμα πρακτικής σοφίας που συνδυάζει το δημοσιονομικό πνεύμα με την κατανόηση της καθημερινότητας του επιχειρηματία. Δεν επιλύει όλα τα προβλήματα της Αυστριακής οικονομίας, αλλά αποτελεί αφετηρία απεγκλωβισμού από το τέλμα της διοικητικής κακοδαιμονίας.
Ερχόμαστε τώρα στο ελληνικό σκηνικό, όπου η έννοια της απλότητας μοιάζει με ουτοπία. Για να ξεκινήσει, να λειτουργήσει και να διατηρηθεί μία μικρή επιχείρηση στη χώρα μας, απαιτείται ένας ορυμαγδός δαιδαλωδών απαιτήσεων που θυμίζει γραφειοκρατικό λαβύρινθο. Ο επιχειρηματίας καλείται να χειρίζεται διαρκώς φοροτεχνικά συστήματα περίπλοκης φύσης, να συνδιαλέγεται με λογιστές που μεταφράζουν το κάθε τι σε γραμμές και κωδικούς, και να καταγράφει εξαντλητικά κάθε κίνηση σε λογιστικά βιβλία, των οποίων η πολυπλοκότητα μόνο ως νομοτελειακή υπερβολή μπορεί να χαρακτηριστεί.
Είναι σύνηθες το φαινόμενο μια νέα επιχείρηση να καταρρέει όχι εξαιτίας ελλιπούς προϊόντος ή κακής στρατηγικής, αλλά λόγω της δυσανάλογης επιβάρυνσης που προκαλεί το διοικητικό σύστημα. Κι όμως, υπάρχει διέξοδος. Η Αυστρία μάς δείχνει ότι η αφαίρεση – και όχι η προσθήκη – αποτελεί πυξίδα προόδου. Ας παραδειγματιστούμε, και ας ευχηθούμε, σε πείσμα των εγχωρίων εμποδίων, κάποτε η Ελλάδα να μετουσιώσει την έννοια της ελευθερίας όχι μόνο σε άπιαστο όνειρο, αλλά σε καθημερινότητα.
