Απο: The Crew

Μετάνοια: Ο «Δρόμος» προς την Βασιλεία των Ουρανών!

15 Απριλίου, 2025
3:47 μμ

Γράφει ο Δημήτριος Βαλής,

Στην εποχή μας, η πλειονότητα του Κόσμου θεωρεί πώς η έννοια της «μετάνοιας» δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα απλό «συγγνώμη» , όπως ακριβώς θα ζητήσει ένα μικρό παιδί από τους γονείς του. Η Αλήθεια όμως δεν θα μπορούσε να ήταν περισσότερο διαφορετική. Όμως, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Αυτές τις ημέρες είδαμε στις τηλεοράσεις μας την τηλεοπτική σειρά «Άγιος Παϊσιος. Από τα Φάρασα στον Ουρανό!» , στην οποία ο ρόλος της μετάνοιας διακατέχει καθοριστικό ρόλο. Βέβαια, όπως θα δούμε στο εν λόγω άρθρο μας, η μετάνοια αποτελεί ίσως το πλέον σημαντικό δίδαγμα της Ελληνορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας μας, διότι αποτελεί το «δύσκολο πρώτο σκαλί» στον Πνευματικό Αγώνα του Ανθρώπου, προς την Βασιλεία των Ουρανών !

Καταρχάς, οφείλουμε να ορίσουμε τί εστί «μετάνοια» του ανθρώπου, σύμφωνα με την Θεολογική Διδασκαλία της Εκκλησίας μας. Τόσο στα Θεόπνευστα Βιβλία μας (δλδ Αγία Γραφή), αλλά και στα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας μας, ανεξαρτήτως Ιστορικής εποχής, όπως 4^ος αιώνας μ.Χ μας δίδονται απεριόριστα παραδείγματα μετανοίας , όπως το Παράδειγμα του Τελώνη στην παραβολή του Λόγου του Θεού (δλδ Χριστός) (Κατά Λουκάν 18:9 -14) , η περίπτωσις του Ληστού πάνω στον Σταυρό (Κατά Λουκάν 23: 39 – 43) , η μετάνοια του Αποστόλου Παύλου κ.α. Επομένως, κατανοούμε πώς ο ορισμός της μετάνοιας είναι ουσιαστικά η πλήρης παραδοχή των σφαλμάτων μας (δλδ αμαρτήματα σύμφωνα με την Θεολογική ορολογία). Αυτό φυσικά είναι εφικτό στον Άνθρωπο, ένεκα του Θείου Δώρου κατά την Δημιουργίαν του Κόσμου, από τον Ύψιστο προς τον Άνθρωπο. Ποιο; Το αυτεξούσιον! Η δυνατότητα της επιλογής διά μέσω της σκέψεως του κάθε ανθρώπου, είναι το Θείο Δώρο, που ξεχωρίζει το Ανθρώπινο Γένος από τα υπόλοιπα δημιουργήματα Του, γεγονός όμως που συσχετίζεται με την Ηθική Διαπαιδαγώγηση του ατόμου υπό νηπιακήν ηλικίαν!

Υφίστανται όμως και περιπτώσεις στην Αγία Γραφή, οπότε και η μετάνοια δεν απέδωσε τους πολυπόθητους «καρπούς» της Σωτηρίας της Ψυχής. Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωσις είναι το τέλος του Ιούδα του Ισκαριώτη (Κατά Ματθαίον 27: 3 – 5), ο οποίος ναι μέν συνειδητοποίησε το Τραγικό αμάρτημα της προδοσίας του έναντι του Υιού του Θεού, αλλά παρόλο που επέστρεψε τα τριάκοντα αργύρια στην συνέχεια απελπισμένος και έχοντας κυριευθεί η λογική του από την θλίψη του κρεμάστηκε, γεγονός που αυτομάτως ακυρώνει την μετάνοια του, διότι η αυτοκτονία του ουσιαστικά οδήγησε την Ψυχή του στον Έξω από Εδώ! Επομένως, δεν αρκεί μονάχα η παραδοχή της αμαρτίας μας, μα συνάμα και ο Πνευματικός Αγών μας με τελικό σκοπό την συγχώρεσις μας από τον Ύψιστο. Αυτό διαφαίνεται πεντάκαθαρα από την άρνηση του Χριστού από τον Απόστολο Πέτρο (Κατά Ματθαίον 26: 69 – 75), ο οποίος ναι μέν αρνήθηκε Τρείς φορές τον Δάσκαλό του, όμως εν τέλει ενθυμήθει τα λόγια του Δασκάλου του και αφότου άκουσε τον πετεινό να λαλεί τρείς φορές έκλαψε πικρά. Το γεγονός αυτό δηλώνει την σημασία της παραδοχής των σφαλμάτων μας, καθώς εφόσον τα έχουμε αναγνωρίσει μονάχα τότε μπορούμε πραγματικά να συγχωρεθούμε από τον Δημιουργό των Πάντων, διότι Εκείνος αποζητά τον «Άσωτο υιό Του» και με χαρά υποδέχεται στον Οίκο Του!

Φυσικά, όπως προαναφέρθηκε η μετάνοια είναι απλώς το «πρώτο σκαλοπάτι» της δύσκολης και «ατελείωτης κλίμακος» , η οποία οδηγεί τον Άνθρωπο στην Θέωση του με τον Επουράνιο Πατέρα Του! Σε αυτό το σημείο όμως, εισέρχονται και άλλα στάδια στον δρόμο για την Λύτρωση πλήν της μετανοίας.

Το επόμενο στάδιο είναι η εξομολόγησις όλων των αμαρτημάτων μας, στον Πνευματικό μας Πατέρα (δλδ σε Ιερομένο) , γεγονός που αποτελεί ένα εκ των επτά Μυστηρίων της Εκκλησίας! Σε αυτό το σημείο όμως προτού αναφέρουμε τίποτα παραπάνω, οφείλουμε ορισμένες επεξηγήσεις σχετικά με το Μυστήριο της Εξομολογήσεως, καθώς στις ημέρες μας είναι δυστυχώς αρκετά δυσνόητο από την πλειονότητα των Πιστών, οι οποίοι το συσχετίζουν με την «χαλαρή συζήτηση περί ανέμων και υδάτων», γεγονός που οδηγεί τον Πιστό σε νέα πιο σκοτεινά μονοπάτια. Καταρχάς, είναι σημαντικό ο Πιστός να μπορεί να διαχωρίσει την εκάστοτε αμαρτία του από τις δικές του επιθυμίες και αναζητήσεις εντός του υλικού Κόσμου και στην συνέχεια με ειλικρίνεια να εκμυστηρευτεί στον Ιερομένο του ένα – ένα τα λάθη του. Κατόπιν, ο ίδιος ο ιερέας οφείλει να μπορεί να διαχωρίζει τους Πιστούς, οι οποίοι όντας «απαίδευτοι» από την Χριστιανική Διδασκαλία της Εκκλησίας μας, αλλά και απομακρυσμένοι από την ζωή στους «κόλπους της Εκκλησίας» αδυνατούν να διαχωρίσουν τις πέτρες από τις φακές και στην συνέχεια να τους καθοδηγεί με απλές προτροπές ως προς την συμμετοχή τους στην Εκκλησιαστική Ζωή. Τέλος, ο ιερομένος οφείλει να μπορεί να διαχωρίσει τις περιπτώσεις Πιστού, ο οποίος χρειάζεται ψυχιατρική βοήθεια από εκείνον που απλώς βιώνει μια φοβερά δύσκολη περίοδο στην ζωή του. Στην συνέχεια, κατόπιν της τελέσεως του Ιερού Μυστηρίου της Εξομολογήσεως, ο πιστός λαμβάνει την Ευχή για Άφεση Αμαρτιών , την οποία όμως πρέπει να διατηρήσει διά μέσω σκληρού και συνεχούς πνευματικού αγώνος, καθώς αν για παράδειγμα λάβει την Ευχή για Άφεση Αμαρτιών, αλλά εκείνη την στιγμή σκέπτεται αλαζονικώς ή πονηρώς, τότε αυτομάτως «ακυρώνει» την όλη διαδικασία της Εξομολογήσεως! Οφείλει λοιπόν, να συνεχίζει να αγωνίζεται έτσι ώστε να διατηρήσει την ψυχή του «καθαρή» έτσι ώστε να μπορέσει να μετέχει στο επόμενο στάδιο της Λυτρώσεως, το οποίο δεν είναι άλλο από το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας (δλδ Θεία Κοινωνία).

Στην συνέχεια, εφόσον ο απλός άνθρωπος έφτασε στην τέλεση της Θείας Ευχαριστίας με «καθαρή» Ψυχή και Σώμα, τότε εισέρχεται στο πλέον ουσιώδες σημείο της Λυτρώσεως του. Εδώ, να επεξηγήσουμε πώς οι διδασκαλίες του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου περί Θείας Κοινωνίας είναι ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνει ο άνθρωπος από νηπιακή ηλικία πώς να ντύνεται και να συμπεριφέρεται από τον Οίκο του. Πιο συγκεκριμένα, η όλη προετοιμασία για την υποδοχή της Θείας Κοινωνίας (δλδ Σώμα και Αίμα Χριστού) από τον απλό άνθρωπο διαθέτει το δικό της βήμα, με το πλέον σημαντικό βήμα να είναι η Νηστεία! Δυστυχώς, στις ημέρες μας η έννοια της Νηστείας είναι αρκετά παρεξηγημένη από το «Ποίμνιο» , καθώς θεωρείται σαν μια «αυτοκτονική τάση διά μέσω ανορεξίας», ενέκα του ότι έως την υποδοχή της Θείας Κοινωνίας ο άνθρωπος δεν τρώει, με βάση τις προσωπικές του επιθυμίες. Αυτή όμως η αντίληψις δεν θα μπορούσε να είναι πιο εσφαλμένη, διότι η Νηστεία είναι κατ’ουσίαν, ένας Πνευματικός και Σωματικός Αγών, ο οποίος αποτελείται από δύο στάδια: 1) Το υλικό μέρος (δλδ η «στέρησις» ορισμένων τροφών) και 2) το πνευματικό μέρος (δλδ η «ψυχική και νοητή» εγκράτειά μας από φαύλες σκέψεις ή πράξεις). Επομένως, αν δεν τηρούνται και τα δυο μέρη του Αγώνος, τότε το «σκαλοπάτι» της Νηστείας δεν έχει επιτευχθεί, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμά του την αδυναμία συνδέσεως του Πιστού με τον Θεό διά μέσω της Θείας Κοινωνίας κατά την διάρκεια του Ιερού Μυστηρίου της Θείας Λειτουργίας!

Επομένως, η επίτευξη της «Θεώσεως», δηλαδή της ελεύσεως του Ανθρώπου στην Βασιλεία των Ουρανών είναι ένας συνεχής, δύσκολος και ανηφορικός δρόμος, ο οποίος είναι γεμάτος με «αγκάθια» κάθε είδους! Το τελικό σημείο είναι η Θεία Κοινωνία, η οποία δύναται να συνδράμει θετικώς στον Λυτρωτικό Αγώνα καθενός μας, αλλά μπορεί επίσης να μην μας προσφέρει καμία πνευματική «αγαλλίαση» εάν και εφόσον ο Άνθρωπος δεν έχει τηρήσει ευλαβικά και με ζήλο το κάθε ένα «βήμα» του Αγώνος! Επί παραδείγματι, εάν ο απλός άνθρωπος δεν είναι ειλικρινής κατά την εξομολόγηση, αν δεν τηρεί τα δυο στάδια της Νηστείας ή αν κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ο νούς του «γεννά» «φαύλες σκέψεις», τότε η Θεία Κοινωνία δεν θα του φανεί καθόλου διαφορετική από απλό κρασί με ψωμί, γεγονός που θα οδηγήσει στην «αποκοπή» του από τον Θεό. Φυσικά, το γεγονός ότι κάποιος τηρεί το κάθε στάδιο του Αγώνος ορθώς δεν του εξασφαλίζει το «εισητήριό του» για τον Παράδεισο, καθώς υφίσταται και ο κίνδυνος να υποπέσει σε αλαζονεία, όπως ακριβώς υπέπεσε ο Φαρισσαίος στην Παραβολή του Χριστού, ένεκα της ανάγκης του για αυτοπροβολή και υπεροψίας του προς τον συνάνθρωπό του!

Κλείνοντας, όπως είδαμε στο συγκεκριμένο Άρθρο, η έννοια της Μετάνοιας είναι απλώς το «πρώτο σκαλοπάτι» στον Αγώνα μας για την Επανασύνδεση μας με τον Θεό, στον οποίο όμως ελλοχεύουν πολλοί και διάφοροι «κίνδυνοι». Τώρα, θα αναρωτηθεί κανείς: «Γιατί, να πρέπει να περάσω όλον αυτόν τον κυκεώνα;! Γιατί, να μην απλώς εστιάσω στο προσωπικό μου συμφέρον;!» Η απάντησις είναι απλή. Από την αρχαιότητα, ο άνθρωπος είναι ένα Ων, το οποίο επιδιώκει την απάντηση στο βασικό ερώτημά του: «Ποιος είμαι; Γιατί υπάρχω;!», γεγονός που τον οδήγησε στην διατύπωση χιλιάδων Φιλοσοφικών κ’ Θρησκευτικών σκέψεων. Με την έλευση και Ανάσταση του Υιού και Λόγου του Θεού στον Κόσμο μας, αυτά τα ερωτήματα απέκτησαν την ολοκληρωμένη απάντηση, που εκείνος αδυνατούσε να δώσει!

Εν τέλει, αυτό είναι το νόημα της ζωής μας. Όταν όμως δυσκολευόμαστε, κάτι το οποίο θεωρείται δεδομένο, τότε ας μιμηθούμε το παράδειγμα όλων των Αγίων της Εκκλησίας μας (όπως έπραξε και ο Άγιος Παϊσιος στην σειρά του MEGA) λέγοντας: «Κύριε Ιησού Χριστέ, έλεησόν με!» Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα!

Βιβλιογραφία

1) Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Μετάνοια, Εξομολόγησις, Νηστεία, Θεία Κοινωνία. Εκδόσεις Συνοδία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου Ιερά Καλύβη «Αγ. Σπυρίδων Α’», Νέα Σκήτη ‘Αγ. Όρους (2022).
2) Η Καινή Διαθήκη. Εκδόσεις Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος (2005).
3) Εξομολογητική. Το Μυστήριο της Μετάνοιας στην Ποιμαντική Θεολογία. Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών (2016).
4) Η Σοφία των Πατέρων. Η Ανατροφή των Παιδιών. Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Εκδόσεις Λύχνος (2005).
5) Η Σοφία των Πατέρων. Ποιος πλούσιος σώζεται; Κλήμεντος του Αλεξανδρέως. Εκδόσεις Λύχνος (2005).