Ναρκισσιστές, μακιαβελικοί, εγωιστές και απατεώνες εκμεταλλεύονται μέσω κοινωνικών δικτύων τα ένστικτα των συνανθρώπων τους για να πλουτίσουν, υποστηρίζει έρευνα του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολούμπια
Ο αδύναμος, ο αδικημένος από τη φύση, ο κακομοίρης, ο καχεκτικός και ο φιλάσθενος, είναι μια ιδιότητα που όλα ανεξαιρέτως τα ζώα που ζουν στα πλαίσια μια κοινωνίας, επιδιώκουν να την αποφύγουν. Αυτό συμβαίνει γιατί τα ζώα σχηματίζουν πολύ αυστηρές κοινωνίες και υποσύνολα με σαφή ιεραρχία και πολλές υποχρεώσεις για κάθε μέλος τους. Αν ένα από τα μέλη της αγέλης ή του κοπαδιού για κάποιο λόγο κριθεί αδύναμο, συνήθως εξοστρακίζεται ή παραμερίζεται. Γενικά μιλώντας, η θυματοποίηση είναι μια αρνητικά φορτισμένη έννοια σε όλη τη φύση.
Όλη;
Όχι όλη, καθώς στις ανθρώπινες και δη τις δυτικές κοινωνίες τα πιο αδύναμα μέλη τους απολαμβάνουν προσοχής, φροντίδας, ακόμη και προνομίων σε τέτοιο βαθμό που πολλοί μη-αδύναμοι άνθρωποι, προσποιούνται υποδυόμενοι τους -με κάποιο τρόπο- αδικημένους. Άλλες φορές προσποιούνται πως είναι θύματα διακρίσεων και άλλες φορές των άδικων συνθηκών προκειμένου να επωφεληθούν αυτών των προνομίων ανεβάζοντας ποστ ή δίνοντας “αποκλειστικές συνεντεύξεις” στις οποίες περήφανα ανακοινώνουν πως είναι “κακομοίρηδες”, κάνοντας την επίδειξη θυματοποίησης, στις μέρες μας μια από τις πλέον αποτελεσματικές μεθόδους απόκτησης πόρων.
Δεν χρειάζεται να ψάξει κανείς πολύ για να αντιληφθεί πως εκείνοι που διαφημίζουν την θυματοποίηση τους γίνονται αποδέκτες προσοχής, κοινωνικού στάτους, λύπησης, δημοσιότητας και στην εποχή μας, ακόμα και χρημάτων. Η “προβιά” του θύματος δίνει σε αυτόν που την ενδύεται ηθική υπεροχή και το ελευθέρας να διατυπώνει άποψη για κάθε θέμα το οποίο συνήθως κάνει τζιζ, από πολιτικά και κοινωνικά μέχρι φυλετικά και θέματα που άπτονται της επιστήμης, χωρίς το ρίσκο να δεχτεί κάποια σοβαρή κριτική, εκτός φυσικά και αν εκείνος που έχει διαφορετική άποψη είναι ψηλότερα στην πυραμίδα της θυματοποίησης.
«Θα περίμενε κανείς πως τα περισσότερα θύματα θα δέχονταν με χαρά να ανταλλάξουν αυτού του είδους την ιδιαίτερη μεταχείριση με την απαλλαγή τους από το -όποιο τους- μαρτύριο. Όμως η αυτο-θυματοποίηση δίνει τέτοιου είδους ανταμοιβές που κάνει τους ανθρώπους να επιδεικνύουν τα υποτιθέμενα δεινά που υφίστανται στους υπολοίπους ή ακόμα και να τα προσποιηθούν εντελώς. Κάτι τέτοιο συμβαίνει κυρίως όταν πρόκειται για ψυχικά δεινά και όταν ο δυνάστης είναι είναι ένα αόριστο και ασαφές τρίτο πρόσωπο και η ζημιά που υποτίθεται πως προκάλεσε είναι αόρατη, ανεπιβεβαίωτη και βασισμένη αποκλειστικά σε προσωπικές αναφορές. Τέτοιου είδους καταστάσεις επιτρέπουν σε κακοπροαίρετους ανθρώπους να εκμεταλλευτούν την καλοσύνη και την εμπάθεια των άλλων υποδυόμενοι την ιδιότητα του θύματος για προσωπικό όφελος» αναφέρει στο άρθρο της η κοινωνική ψυχολόγος Κόρι Κλαρκ (Cory Clark) με τίτλο “Τα εξελικτικά προτερήματα του να το παίζεις θύμα” στο οποίο αναφέρεται στην συγκλονιστική μελέτη σχετικά με το πως κάποιοι χρησιμοποιούν την αυτο-θυματοποίηση για κέρδος.
Πρόκειται για τα αποτελέσματα μιας σειράς ερευνών του Εργαστηρίου Ανηθικότητας του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολούμπια η οποία καταδεικνύει πως οι άνθρωποι που μέσω κοινωνικών δικτύων και ανακοινώσεων προβάλουν, ανακοινώνουν ή διαφημίζουν το πόσο θύματα είναι (για έναν ή περισσότερους λόγους) είναι πιθανότερο να πουν ψέματα, να κλέψουν ή να δυσφημίσουν άλλους προκειμένου να έχουν υλικά οφέλη ή κάποιο πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων. Από την έρευνα επίσης συμπεραίνεται πως η προβολή της θυματοποίησης συνδέεται με ένα βαγόνι ακόμα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως ο ναρκισσισμός, ο Μακιαβελισμός, η υπεροψία και συνδέεται με χαμηλά επίπεδα ειλικρίνειας και ταπεινοφροσύνης.
Σχέση αυτο-θυματοποίησης και επίδειξης ηθικής ακεραιότητας (Virtue Signaling)
Οι ερευνητές κατάφεραν και δημιούργησαν μια κλίμακα μέτρησης της αυτο-θυματοποίησης και κατέγραψαν πόσο συχνά οι συμμετέχοντες ανέφεραν σε τρίτους τα μειονεκτήματα και τις ατυχίες τους, το πόσο δύσκολή είναι η ζωή τους και το πόσο άδικη είναι μαζί τους η κοινωνία. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως όσο ψηλότερα στον πίνακα του σκoρ της αυτο-θυματοποίησης ήταν κάποιος από τους συμμετέχοντες, τόσο πιθανότερο ήταν να κάνει επίδειξης ηθικής ακεραιότητας (Virtue Signaling) ενώ παράλληλα είχαν αποδειχτεί οι…λιγότερο ηθικοί από τους συμμετέχοντες καθώς κατά τη διάρκεια των πειραμάτων δεν είχαν διστάσει να πουν ψέματα, να κλέψουν, να κατηγορήσουν άδικα και να αδικήσουν τους υπολοίπους συμμετέχοντες προκειμένου να κερδίσουν κάποιο πλεονέκτημα.
Σε μια άλλη έρευνα οι ερευνητές εξέτασαν την ενδόμυχη αξία που έδινε ο κάθε συμμετέχοντας στην πραγματική-αντικειμενική αρετή σε συνάρτηση με δημογραφικούς παράγοντες και κατά πόσο μπορεί να σχετίζονται με ευπαθείς ομάδες που αντιμετωπίζουν πραγματικές αντιξοότητες και βιώνουν πραγματική-αντικειμενική θυματοποίηση. Τα αποτελέσματα και εδώ ήταν εντυπωσιακά καθώς έδειξαν πως η επίδειξη θυματοποίησης -το “εγώ, ο κακομοίρης“- όχι μόνο είναι ανεξάρτητο από τις πραγματικές εμπειρίες ή τη δημογραφική κατάσταση του ανθρώπου αλλά τείνει να είναι ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Οι επιστήμονες περιγράφοντας αυτό το “νέο” χαρακτηριστικό προσωπικότητας μιλούν για μια ανάγκη που νιώθει ο “κακομοίρης” να κάνουν αποδεκτή οι υπόλοιποι την ανωτερότητα του δικού του μαρτυρίου/συναισθημάτων/ηθικής ακεραιότητας έναντι των δικών τους αλλιώς θα κατηγορηθούν για έλλειψη ανθρωπιάς. Οι “κακομοίρηδες” τείνουν να προσβάλλονται ευκολότερα, να κρατούν “μανιάτικο”, να είναι εκδικητικοί, να πιστεύουν πως δικαιούνται να βρίζουν, να φωνάζουν, να χειρονομούν, να συμπεριφέρονται ανήθικα, να είναι νευρωτικοί, καχύποπτοι και κακοπροαίρετοι.
«Γενικά, οι άνθρωποι ανταμείβουμε την επίδειξη θυματοποίησης. Για παράδειγμα, μια έρευνα μας έδειξε πως οι συμμετέχοντες ανάφεραν μεγαλύτερη προθυμία να συνεισφέρουν οικονομικά στη σελίδα GoFundMe μια νεαρής κοπέλας όταν εκείνη ανέφερε τις δυσκολίες της εφηβείας της από τις περιπτώσεις που δεν τις ανέφερε. Και είναι λογικό, επιθυμούμε να βοηθούμε εκείνους που το έχουν περισσότερο ανάγκη. Όμως όταν είναι γνωστό πως αν προβάλεις συγκεκριμένες βιογραφικές πληροφορίες μπορείς να αποσπάσεις περισσότερους πόρους, κάποιοι μπορεί να υπερβάλλουν ή και να προσποιηθούν εντελώς κάποια δεινά που έχουν περάσει. Όπως κάποιοι “κλέβουν” για να ξεχωρίσουν, το ντόπινγκ στον αθλητισμό ή το σκονάκι στο διαγώνισμα, κάποιοι χρησιμοποιούν την αυτο-θυματοποίηση για να εισπράξουν είτε λύπηση και προσοχή είτε ακόμα και υλικά αγαθά» δηλώνει η κ.Κλαρκ.
- ΣΟΚ: Και η Google γυρνάει την πλάτη στους fact-checkers
- Bloomberg: Προχωρούν οι συζητήσεις για την πώληση του TikTok στον Elon Musk
- ΣΟΚ από τον Ζούκερμπεργκ: Τέλος οι “fact-checkers” από το Facebook [VIDEO]
Παλαιότερα, ίσως να ήταν ευκολότερο να ξεχωρίσει ο “κακομοίρης” από τον πραγματικό αναξιοπαθούντα και κατατρεγμένο. Οι κοινωνίες ήταν πιο δεμένες και οι οικογένειες πιο κοντά. Αν κάποιος κατηγορούσε τον θείο Βασίλη για κακομεταχείριση, τότε πολύ εύκολα οι υπόλοιποι γνωρίζοντας τόσο τον θείο Βασίλη όσο και τον καταγγέλλοντα μπορούσαν εύκολα να βγάλουν μια άκρη με την υπόθεση προστατεύοντας το θύμα και περιθωριοποιώντας τον δυνάστη. Κάτι που έκανε τους ψεύτες και απατεώνες “κακομοίρηδες” ιδιαίτερα επιφυλακτικούς. Σήμερα όμως, με τα κοινωνικά δίκτυα να δίνουν ελεύθερο βήμα και την κοινή γνώμη να ψάχνει τον επόμενο κακό για να λιθοβολήσει, οι επαγγελματίες κακομοίρηδες έχουν πολλαπλασιαστεί και έχουν πλουτήσει. Ειδικά στις μέρες μας που σαν δυνάστες καταγγέλλονται αξίες και θεσμοί που βάλλονται από το σύστημα, είναι οικονομική αυτοκτονία από τους κακοπροαίρετους “κακομοίρηδες” να μην το εκμεταλλευτούν.
