Μας στέλνει ο Δομέστικος από την σελίδα Ελλάδος Ανόρθωσις,
Ὅπως κάθε χρόνο, ἔτσι καί φέτος θὰ ἀκούσουμε τά κλασσικά ἀφηγήματα περί μή ὕπαρξης τοῦ Κρυφοῦ Σχολειοῦ, τό οποῖο χαρακτηρίζεται ῶς ἕνας ἀκόμη ἐθνικός μῦθος ποὺ ἔχει ῶς σκοπό τήν ἀνάδειξη τοῦ ρόλου τοῦ κλῆρου κατά τήν Τουρκοκρατία.
Ἀρχικά, πρέπει νὰ ξεκαθαριστεί τό ἐξής: Ὁποιοσδήποτε σοβαρός μελετητής δὲν αρνεῖται τήν ὕπαρξη σχολείων ἐκ μέρους τῆς ὀθωμανικῆς διοίκησης, χωρίς αὐτό νὰ σημαίνει πὼς δέν ὑπήρχαν οὐκ ὀλίγες ἀπαγορεύσεις, εἰδικότερα δὲ σὲ περιοχές καί περιόδους ὅπου ὑπήρχαν σφοδρότατοι διωγμοί κατά τῶν Χριστιανῶν ἀπό τούς Τούρκους. Ὁ Νικόλαος Χρονόπουλος ἐντοπίζει ορθῶς πὼς «δέν ἀμφισβητοῦμε… τόν ἰσχυρισμό, ὅτι ὁ Τούρκος δέν ἀπαγόρευε τήν ἵδρυση καί λειτουργία σχολείων. Τήν ἄποψη δέχονται, ἄλλωστε, ὅλοι σχεδόν οἱ ἐρευνητές […] Ὠστόσο, ἡ μή ἀπαγόρευση τῆς λειτουργίας σχολείων ἀπό τό δυνάστη δέν ἀρκεί. Ἐἶναι ἡ μια πλευρά τοῦ ζητήματος. Ἡ ἄλλη πλευρά -ποὺ εἶναι ἐξίσου σημαντική, ἄν ὄχι καί σημαντικότερη- εἶναι, ἐάν τά παιδιά τοῦ ραγιά μποροῦσαν, κάτω ἀπό τὶς ζοφερές συνθῆκες τῆς δουλείας ποὺ ζούσαν, νὰ πάνε ἐλεύθερα καί ἀνεμπόδιστα στὸ σχολεῖο. Καί ἐἶναι προφανές ὅτι, ὅσοι προβάλλουν τό ἐπιχείρημα ὅτι οἱ Τούρκοι δέν ἀπαγόρευαν τή λειτουργία σχολείων, ἀγνοούν ή παραβλέπουν αὐτή τήν κρίσιμη πλευρά τοῦ θέματος». [1]
Ἤδη ἀμέσως μετά τήν Ἅλωση βλέπουμε τόν Σχολάριο νὰ διεκτραγωδεί τά πάθη τοῦ Γένους καί νὰ διερωτάται «Ποὺ τά παιδευτήρια τῆς σοφίας; […] Κατεπόθησαν ὑπό τοῦ Μωάμεθ». [2] Ὁ Θεοδόσιος Ζυγομαλάς περιγράφει τό ἴδιο ζοφερά τήν κατάσταση τῆς παιδείας στὴν ἑλληνική επικράτεια, λέγοντας πὼς ὅλα ἦσαν ἠφανισμένα καί λείψανον μολονότι φέροντα τῶν πάλαι καλῶν καί τῆς τότε εὐδαιμονίας»[3] λόγῳ τῆς δουλείας στοὺς ἀλλοεθνείς. Μέχρι καί ἀναφορές γιὰ ἀπαγόρευση τῆς ἑλληνικῆς καί κάψιμο βιβλίων συναντούμε σὲ πηγές τῆς ἐποχής. [4]Ἀκόμη καί ξένοι περιηγητές, ὅπως ὁ George Sandys, ὁ Sir Paul Rycaut καί ἄλλοι, πιστοποιούν τήν ἔλλειψη σχολείων κατά τήν Τουρκοκρατία.
Πέραν αὐτού, συναντούμε καί νεότερες ἀναφορές ποὺ πιστοποιούν τήν ὕπαρξη Κρυφῶν Σχολείων καί κατά τό 1913, ὄταν ὁ Γάλλος δημοσιογράφος μᾶς μεταφέρει τά λόγια τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς, οἱ οποῖοι μᾶς λέγουν πὼς «κανένα βιβλίο τυπωμένο στὴν Ἀθήνα δέν γινόταν δεκτό στὰ σχολεία τῆς Ἠπεῖρου. Ἧταν ἐπιβεβλημένο νὰ τά προμηθεύονται ὅλα ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη. Ἡ Ἑλληνική Ἱστορία ἧταν ἀπαγορευμένη. Στὴν περίπτωση αὐτή λειτουργούσαν πρόσθετα κρυφά μαθήματα, ὄπου χωρίς βιβλία, χωρίς τετράδια, ὁ νεαρός Ἠπειρώτης μάθαινε γιὰ τή μητέρα Πατρίδα, διδασκόταν τόν Ἐθνικό τῆς Ὕμνο, τά ποιήματά τῆς καί τούς ἤρωές της. Οι μαθητές κρατούσαν στα χέρια τους την ζωή των δασκάλων τους. Μία ακριτομυθία, μια καταγγελία ἧταν ἀρκετή. Δέν εἶναι συγκινητικό, αὐτά τά διακόσια μικρά ἀγόρια καί τά διακόσια πενήντα κοριτσάκια νὰ δέχονται τὶς ἐπιπλέον ὥρες τῶν μαθημάτων (στὴν ἡλικία, ποὺ τόσο ἀγαπούν τά παιχνίδια), νὰ συζητούν γιὰ τήν Ἑλλάδα καί ἐπιστρέφοντας στὶς οἰκογένειές τούς μὲ τά χείλη ραμμένα νὰ κρατούν τόν ἐνθουσιασμό μυστικό στὴν καρδιά;» Ὅλα αὐτά, σὲ συνδυασμό μέ τήν ζώσα παράδοση, τά τοπωνύμια «Κρυφό Σχολειό» διάσπαρτα ἀνά τήν Ἑλλάδα, δέν συνιστούν σαφέστατες ἀποδείξεις γιὰ τήν ὕπαρξη τοῦ Κρυφοῦ Σχολειοῦ ὑπό τὶς προαναφερθεῖσες συνθήκες; Πὼς ἀλλιώς διέσωσαν οἱ Ἕλληνες τήν ἐθνική τούς ταυτότητα;
Ἀλλά ἔστω πὼς δέν ὑπήρξαν τά Κρυφά Σχολειά στὴν Τουρκοκρατία. Τό γεγονός πὼς οἱ Ἕλληνες τῆς Πόλης, τῆς Ἴμβρου καί τῆς Τενέδου ἀναγκάζονταν παρά τήν ὑποτιθέμενη ὕπαρξη ἀστικού κράτους καί ἐλευθερίας τῶν μειονοτήτων νὰ μαθαίνουν πολλές φορές μέ κίνδυνο προδοσίας στὶς τουρκικές ἀρχές τά ἑλληνικά, δέν ἀποτελεί Κρυφό Σχολεῖο; Ἕχουμε τά μάτια γιὰ νὰ δοῦμε τό γεγονός ή θὰ ἐθελοτυφλοῦμε ἀρνούμενοι την ιστορική και πολιτική πραγματικότητα;
[1] Χρονόπουλος Β. Νικόλαος, «Η αλήθεια για το Κρυφό Σχολειό», εκδ. Πλάτανος, Αθήνα 2002, σελ. 24-25.
[2] Μαρτίνος Κρούσιος, «Turcograecia», Basileae 1584, σελ. 100)
[3] Ο.π. ανωτέρω, σελ. 93
[4] Κομνηνός-Υψηλάντης Αθανάσιος, «Τα μετά την άλωσιν (1453-1789)», εν Κωνσταντινουπόλει 1870, σελ. 117
