Taxi Driver (1976)

O Travis βρίσκει την λύτρωση

Γράφει ο Οδυσσέας Ανδρούτσος

“Are you talkin’ to me?”. Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό όλων στο άκουσμα αυτής της φράσης, έστω και ανεπαίσθητα, είναι η μορφή του Robert De Niro ως Travis Bickle με την χαρακτηριστική μοϊκάνα (η οποία εμφανίζεται για μόλις δέκα -πολύ σημαντικά- λεπτά στην ταινία) από το αριστούργημα του 1976, σε σκηνοθεσία Martin Scorsese, «Taxi Driver», μια ταινία η οποία, δυστυχώς, είναι γνωστή για την εμπορική της επιτυχία και όχι για το νόημά της…

O Travis Bickle, ο πρωταγωνιστής μας, είναι ένας 26χρονος πρώην πεζοναύτης, βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ, και νυν ταξιτζής που ζει και εργάζεται στην Νέα Υόρκη του 1976. Για να βγάλει τα προς το ζην, δουλεύει 12ωρη βάρδια έξι μέρες την εβδομάδα, μερικές φορές και περισσότερο, στους νυχτερινούς δρόμους της Νέας Υόρκης, η οποία μοιάζει απελπιστικά πολύ με την Gotham City (ή με το κέντρο της Αθήνας). Όπως είναι φυσικό, κατά την διάρκεια αυτών των βαρδιών του συναντά όλα τα περιθωριακά στοιχεία μιας μητρόπολης: ναρκομανείς στα πεζοδρόμια, πόρνες -ακόμα και ανήλικες- να κάνουν πιάτσα υπό το άγρυπνο μάτι των νταβατζήδων τους, συμμορίες του δρόμου που επιτίθενται σε ό,τι κινείται και μεσήλικες που συνοδεύονται από κοπέλες που θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι κόρες τους. Κι όπως είναι επίσης φυσικό, όλη η παρακμιακή αυτή κατάσταση που βιώνει στις βάρδιές του τον οδηγεί να κάνει σκοτεινές σκέψεις, κυρίως ως μία μορφή άμυνας.

Έχοντας απορριφθεί από «την ομορφότερη κοπέλα που έχει δει ποτέ» και θεωρώντας την πλέον «τα ίδια χάλια με όλους τους άλλους» τα αμυντικά του συναισθήματα αυξάνονται. Η άμυνα αυτή γίνεται πράξη, όταν μία νύχτα η έφηβη πόρνη Iris μπαίνει ξαφνικά στο ταξί του Travis και τον παρακαλεί να την πάει όσο πιο μακριά γίνεται. Σχεδόν αμέσως μετά στο όχημα φθάνει ο νταβατζής της πόρνης, Matthew, και την εξαναγκάζει να βγει από το αυτοκίνητο, τραβώντας την έξω από αυτό. Ο νταβατζής δίνει στον Travis ένα δολάριο για να εξασφαλίσει την σιωπή του, αλλά το μόνο που εξασφαλίζει είναι η θανατική του καταδίκη… Ο ταξιτζής κρατάει αυτό το τσαλακωμένο δολάριο, σκεπτόμενος ίσως το κορίτσι, ίσως τον νταβατζή, ίσως την παρακμή εν γένει, αλλά σίγουρα είναι αποφασισμένος να περάσει στην δράση.

Το επόμενο βράδυ στο ταξί του επιβαίνει ένας άνθρωπος ο οποίος πηγαίνει στο διαμέρισμα του εραστή της γυναίκας του για να του «λιώσει την μούρη» με το πιστόλι του, ένα S&W Model 29, ένα πολύ δυνατό όπλο που προκαλεί καταστρεπτική ζημιά στον στόχο του. Στο μυαλό του Travis σφηνώνεται η ιδέα να αγοράσει και ο ίδιος αυτό το όπλο. Μαζί με αυτό, θα αγοράσει κι άλλα τρία μικρότερα πιστόλια από έναν παράνομο έμπορο όπλων.

Μετά από λίγο καιρό, ο Travis βρίσκει την νεαρή κοπέλα και, παριστάνοντας τον πελάτη, έρχεται σε επαφή με τον νταβατζή και την ίδια την κοπέλα. Ενώ οι δυο τους είναι μόνοι τους στο δωμάτιο του καταγώγιου που χρησιμοποιεί για οίκο ανοχής η σπείρα του Matthew, ο Travis προσπαθεί να πείσει την Iris να εγκαταλείψει τον Matthew και να επιστρέψει στους γονείς της. Η κοπέλα αρνείται, ισχυριζόμενη πως ο Matthew την αγαπάει.

Τελικά, αφού αποτυγχάνει να δολοφονήσει τον υποψήφιο πρόεδρο των ΗΠΑ, στου οποίου την ασφάλεια μπήκε μόνο και μόνο για αυτόν τον σκοπό, ο Travis επιτίθεται στο καταγώγιο του Matthew και σκοτώνει τον ίδιο και τα αφεντικά του, αφήνοντας την κοπέλα ελεύθερη να επιστρέψει στο σπίτι της.

Γιατί τα έκανε όλα αυτά ο Travis Bickle;

Ο Travis στην αρχή της ταινίας είναι ένας μίζερος και καταπιεσμένος νέος βιοπαλαιστής, ο οποίος βλέπει και βιώνει σε καθημερινή βάση την ψυχική ασχήμια και την αγριότητα των ανθρώπων, κατά την διάρκεια των γεγονότων της ταινίας ως ταξιτζής και πριν από αυτά ως στρατιώτης στο Βιετνάμ. Ως εκ τούτου πάσχει από κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες και αϋπνία. Οι μοναδικοί άνθρωποι που έχει ο Travis στην ζωή του είναι οι συνάδελφοι ταξιτζήδες, με τους οποίους τρώει τα βράδια σε φθηνά εστιατόρια κατά την διάρκεια του διαλείμματος του και οι γονείς του, τους οποίους έχει να επισκεφθεί τουλάχιστον τρία χρόνια, αλλά επικοινωνεί περιστασιακά μαζί τους.

Ξαφνικά γνωρίζει την Betsy, μια νεαρή πολύ όμορφη γυναίκα, η οποία είναι εθελοντής της προεκλογικής εκστρατείας του υποψηφίου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, γερουσιαστού Charles Palantine. Επιτέλους ο Travis βρίσκει μία όαση μέσα στην έρημο, μία δεσμίδα φωτός στο σκοτάδι, έναν «άγγελο» όπως ο ίδιος την περιγράφει. Ο Travis βρίσκει τα κεντρικά των εθελοντών του Palantine και δεν χάνει την ευκαιρία. Για πρώτη φορά βλέπουμε τον πρωταγωνιστή μας να φέρεται φυσιολογικά και με περίσσιο θάρρος ζητά την κοπέλα σε ραντεβού στον χώρο εργασίας της! Και ενώ τα πράγματα μεταξύ τους πάνε καλά, έπειτα από ένα ραντεβού στο οποίο ο Travis πηγαίνει την Betsy σε προβολή πορνογραφικής ταινίας, εκείνη κόβει κάθε επαφή μαζί του. Η συγκεκριμένη σκηνή είναι η σημαντικότερη της ιστορίας μας. Κατ’ αρχάς, διότι σε αυτήν καταλαβαίνουμε πλήρως την κατάστασή του. Συχνάζοντας ο ίδιος σε προβολή τέτοιων ταινιών και βλέποντας διάφορα ζευγάρια να πηγαίνουν εκεί, προφανώς για να «φτιαχτούν», ο Travis θεωρεί απολύτως φυσικό να πάει εκεί και σε ραντεβού με το άισθημά του.

Το σκεπτικό του βασίζεται στα βιώματά του, τα οποία είναι διαφορετικά από των υπολοίπων αβούλων ανθρώπων. Δεύτερον, αυτό είναι το σημείο στο οποίο ξεκινάει η μεταμόρφωση του πρωταγωνιστή μας. Ύστερα από το εν λόγω συμβάν και την κατ’ επανάληψη απόρριψη που βιώνει από την κοπέλα μετά από αυτό, ο Travis θεωρεί πως η Betsy είναι «τα ίδια χάλια με όλους τους άλλους» και μετατρέπεται σε έναν αυτόκλητο τιμωρό. Είναι το σημείο καμπής, η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι. Έχοντας μέσα του έντονο το αίσθημα της ηθικής, του Καλού και του Κακού, βάζει σκοπό της ζωής του να μην περιμένει πια τον σωτήρα που θα καθαρίσει τον τόπο από την βρωμιά και αποφασίζει να λερώσει ο ίδιος τα χέρια του.

Για αυτό αποπειράθη να σκοτώσει και τον Palantine. Ο Palantine, όντας σημαίνων πολιτικός αντιπροσωπεύει όλη την βρωμιά για τον Travis. Ως γνωστόν, το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. Όμως αυτή η ενέργεια θεωρώ πως έχει και προσωπικά κίνητρα. Σκοτώνοντας τον Palantine, σκοτώνει και την Betsy. Στο μυαλό του Travis, αυτά τα δύο πρόσωπα είναι συνδεδεμένα. Αποτυγχάνοντας, προχωράει στην εξάλειψη του κυκλώματους που εκμεταλλεύεται την Iris.

Η ειρωνεία είναι πως, μετά από αυτήν του την πράξη, τα ΜΜΕ τα οποία ελέγχονται από το σύστημα που ο Travis μισεί, τον εκθειάζουν ως ήρωα! Και η μεγάλη ανησυχία των πραγματικών μέσων εκείνης της εποχής ήταν η σκηνή του μακελειού, λόγω γραφικής βίας! Δεν υπάρχει πιο τρανή επιβεβαίωση του κεντρικού νοήματος της ταινίας. Η σκηνή τελειώνει με την Betsy να επιστρέφει στον Travis, αφού διαβάζει τα κατορθώματά του στις εφημερίδες, με τον Travis να την αφήνει σπίτι της και να απομακρύνεται στο ταξί του χωρίς να πει λέξη.

Αυτά όσον αφορά το νόημα της ταινίας. Σαν ταινία καθ’ αυτή, παίρνει άνετα ένα 9,5 / 10 από εμένα. Το μόνο που με χάλασε ήταν ο ήχος, μερικές λέξεις ήταν δυσνόητες και χανόντουσαν. Πέρα από αυτό, που είναι ένα καθαρά τεχνικό θέμα, η ταινία δεν είχε μισό ψεγάδι. Τέλεια μουσική, άρτιες ερμηνείες, άψογη σκηνοθεσία και μπόλικο μεράκι! Να πως φτιάχνεις μια καλή ταινία. Ούτε CGI, ούτε περίπλοκα εφέ, ούτε μπιχλιμπίδια, ούτε υπερβολές στις πληροφορίες που δίνει η ταινία και στις ερμηνείες, τίποτα.

Ως πρώτο μεταξύ ίσων, νομίζω ότι η σκηνοθεσία ήταν το δυνατότερο κομμάτι της ταινίας. Η ταινία ξεκινάει και τελειώνει με τον ίδιο τρόπο, με τον Travis στο ταξί του την νύχτα. Έχουμε, επομένως, ένα τέλειο σχήμα κύκλου. Σε όλη την ταινία παίζει το ίδιο -εξαιρετικό- μουσικό θέμα, μεταδίδοντας τα συναισθήματα του πρωταγωνιστή και στον θεατή. Και το κερασάκι στην τούρτα: σε ολόκληρη την ταινία η βρωμιά η αγριότητα, η κακία, η αδικία, ο πόνος, η εκμετάλλευση, η παρακμή εν γένει προβάλλονται ξεκάθαρα.

Στο τέλος σε χτυπάει με βία στην μούρη και άφθονο αίμα, αλλά όλων όσων μισούσε ο Travis. Ποτέ δεν ήθελε πραγματικά να σκοτώσει, αφού επιχειρεί να αυτοκτονήσει αμέσως μετά τους φόνους που διαπράττει μπροστά στην έφηβη Iris, αλλά ξέρει πως έχει κάνει την Νέα Υόρκη ένα λίγο πιο καθαρό μέρος, ένα λίγο καλλίτερο μέρος. Έστω και με αυτόν τον βίαιο τρόπο, στο τέλος ο Travis βρίσκει την λύτρωση. Προσωπικά ζεστάθηκε η καρδιά μου, σχεδόν ένιωσα κι εγώ την λύτρωση του πρωταγωνιστή.

Αν παρακολουθούσαμε ταινίες όπως το Taxi Driver, αν προσπαθούσαμε να τις ζήσουμε και να κατανοήσουμε τα νοήματά τους, ο κόσμος ίσως να ήταν ένα λίγο καλλίτερο μέρος να ζούμε. Ας μην αφήσουμε τους αγώνες του Travis να πάνε χαμένοι!