Μας στέλνει ο Μιχάλης Δελλετέκος,
Αν ρωτήσουμε τυχαία στο δρόμο, ποια περιοχή του πλανήτη αποτελεί τον μεγαλύτερο αποσταθεροποιητικό παράγοντα για την ειρήνη, σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, 9 στους 10 θα μας έλεγαν την Μέση Ανατολή και ίσως κάποιος να ανέφερε και τα Βαλκάνια.
Σε αυτό το περιφερειακό υποσύστημα της Ασίας, δραστηριοποιούνται failed states (Ιράκ, Λίβανος, Συρία), κράτη δηλαδή που δεν ασκούν κυριαρχία σε ολόκληρη την επικράτειά τους, κράτη που στηρίζουν το status quo, με τα περισσότερα να είναι αραβικές μοναρχίες (Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν, ΗΑΕ, Ισραήλ, Κουβέιτ, Ομάν, Αίγυπτος και Ιορδανία) και τέλος υπάρχουν και οι αναθεωρητικοί δρώντες, όπως το Ιράν και η Τουρκία. Στο παρόν άρθρο, θα ασχοληθούμε με το Ιράν, το θεοκρατικό καθεστώς του οποίου, δεν είναι μόνο μία πάγια απειλή για την ισορροπία στη Μέση Ανατολή από το 1979 και έπειτα, αλλά με την φιλοδοξία της Κίνας να μετατραπεί σε παγκόσμια υπερδύναμη, καθίσταται πλέον διαπεριφερειακή και κατ’ επέκταση παγκόσμια απειλή.
Από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και έπειτα, το Ιράν προέτασσε σε πολιτικό επίπεδο, ένα άλλο πρότυπο οργάνωσης έναντι της συνταγματικής μοναρχίας και της αστικής δημοκρατίας με αραβικά χαρακτηριστικά, που υπήρχαν σε όλη τη Μέση Ανατολή. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να έρθει σε ευθεία αντιπαράθεση με την Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, την Συρία και την Αίγυπτο, που οι τελευταίοι τρείς είχαν υιοθετήσει ένα πρότυπο κοσμικού κράτους ή την συνταγματική μοναρχία στην περίπτωση του Αραβικού Κόλπου και της Ιορδανίας. Ο Ισλαμιστικός χαρακτήρας της Επανάστασης με ηγέτη των Χομεϊνί, δημιούργησε έντονη καχυποψία και στο Ισραήλ, καθότι οι Παλαιστίνιοι στήριξαν την Ιρανική Επανάσταση. Και αν το πολιτικό μοντέλο του Ιράν δημιούργησε δυσαρέσκεια, το ιδεολογικό του πρόταγμα, που έβλεπε τους Δυτικούς και δη τις ΗΠΑ ως το “Μεγάλο Κακό” και είχε ως προμετωπίδα τον Πανισλαμισμό, δημιούργησε έντονο προβληματισμό στις μεγάλες δυνάμεις, που φοβόντουσαν την ανατροπή του status quo στην περιοχή, ειδικά μετά τις οικονομικές επιπτώσεις που είχε αφήσει πίσω της η πετρελαϊκή κρίση του 1973.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στη γεωπολιτική διάσταση, που καθιστά το Ιράν ρυθμιστή σε διαπεριφερειακό επίπεδο. Το Ιράν βρίσκεται στο μεταίχμιο Μέσης Ανατολής και Κεντρικής Ασίας, γεγονός που του προσδίδει σημαίνουσα βαρύτητα στη διαμόρφωση των ισορροπιών στις περιοχές αυτές. Στα ανατολικά του συνορεύει με Ιράκ, Κουβέιτ, Συρία Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν ενώ στα δυτικά του με Τουρκμενιστάν, Αφγανιστάν και Πακιστάν. Στα βόρεια του παρεμβάλλεται η Κασπία Θάλασσα μεταξύ αυτού και του Καζακστάν και στα νότια, ο Περσικός Κόλπος και τα στενά του Ορμούζ με τις Αραβικές Μοναρχίες πλην της Υεμένης. Με βάση τα ανωτέρω, καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα: Το Ιράν γειτνιάζει άμεσα με τις τουρκόφωνες δημοκρατίες όπως επίσης η Ρωσία και η Κίνα, με την πρώτη να τις έχει στο μαλακό της υπογάστριο, ενώ η δεύτερη στα βορειοανατολικά της, δηλαδή στα σύνορα με την αυτόνομη επαρχία Σινγιάνγκ (Xinjiang), το λεγόμενο και ως , Uyghuristan, στο οποίο διαβιεί η μουσουλμανική μειονότητα της Κίνας, που αγγίζει τα 25 εκατομμύρια. Το Ιράν αποτελεί το απόλυτο στρατηγικό αντίβαρο στην Σαουδική Αραβία γεωγραφικά, ιστορικά, πολιτικά, πολιτισμικά ακόμα και ενεργειακά, καθώς τα δύο αυτά κράτη δεν έχουν άλλη επιλογή από το να επιδοθούν σε έναν ανταγωνισμό σε κάθε επίπεδο ισχύος, καθώς οι σχέσεις των δύο χαρακτηρίζονται ως ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, όπου η ζωή του ενός αποτελεί τον θάνατο του άλλου. Επιπλέον, το Ιράν αποτελεί ανάχωμα στο Παντουρκικό ιδεολόγημα που θέλει την Τουρκία ως πάτρονα όλων των τουρκόφωνων δημοκρατιών. Με βάση τις γεωπολιτικές αναλύσεις των MacKinder και Spykman, περί RImland και Heartland, το Ιράν όπως και η Τουρκία αποτελούν ανάχωμα στην προσπάθεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας, για έξοδο στην Αραβική και τη Μεσόγειο θάλασσα αντίστοιχα, γεγονός που αν συνέβαινε, θα καθιστούσε τη Ρωσική Ομοσπονδία υπερδύναμη παγκοσμίου βεληνεκούς και θα έθετε την Αμερικανική πρωτοκαθεδρία / ηγεμονία εν αμφιβόλω.
Πώς όμως κατάφερε το Ιράν από το 1979, να μην έχει την τύχη του Ιράκ ή του Αφγανιστάν φερ’ ειπείν; Η απάντηση είναι σχετικά απλή. Λειτουργώντας εξισορροπητικά, κατάφερε να γίνεται ο τρίτος πόλος σε κάθε δίπολο, που διαμορφώνονταν στην ευρύτερη περιοχή. Έκανε τη λεγόμενη τριγωνοποίηση (triangulation) είτε απομυζώντας οφέλη από αμφότερους, είτε αποδυναμώνοντας κάποιον ή ακόμα και τους δύο εμπλεκόμενους και καθιστώντας το ίδιο, ρυθμιστικό παράγοντα σε μία πληθώρα συγκρούσεων. Παρά το γεγονός ότι το Ιράν δεν διέθετε ιδιαίτερες στρατιωτικές ικανότητες, κατάφερε εργαλειοποιώντας το φονταμενταλιστικό Ισλάμ, να εμπλέκεται σε πολέμους δι αντιπροσώπου (proxy wars) σε νότιο Λίβανο και Γάζα, στη Συρία, στη Λιβύη, στο Ιράκ και στην Υεμένη. Χρησιμοποιώντας άλλοτε τη Χεζμπολάχ και άλλοτε τον στρατό των φρουρών της Ισλαμικής επανάστασης, εκπαιδεύοντας μαχητές του Ισλάμ και οργανώνοντας εξεγέρσεις, κατάφεραν να μεταφέρουν την διεθνή πίεση και το στίγμα του “ταραχοποιού της περιοχής” σε άλλους δρώντες, μια τακτική που στις διεθνείς σχέσεις είναι γνωστή ως buck passing (μεταφορά ευθύνης σε τρίτο).
Ερχόμαστε τώρα στο τρίγωνο Ρωσίας Ιράν Κίνας. Με τον πόλεμο με το Ιράκ κατά τη δεκαετία του 1980, το Ιράν απώλεσε μεγάλο κομμάτι των πυρηνικών του υποδομών, το 1990 το Ιράν, Πακιστάν, Κίνα και Ρωσία το επανεξόπλισαν παρέχοντάς του τόσο το τεχνολογικό, όσο και το υλικό υπόβαθρο για να ξεκινήσει να υλοποιεί το πυρηνικό του πρόγραμμα. Γιατί είναι όμως το Ιράν χρήσιμο στη Κίνα και την Ρωσία; Αρχικά οι σχέσεις των τριών βασίζονται στο κοινό αντιδυτικισμό αλλά και στην αναμεταξύ τους εξισορρόπηση, καθώς καμία εκ των Ρωσία και Κίνα δεν θέλουν το Ιράν να στρέψει τα Ισλαμιστικά αποσχιστικά κινήματα εναντίον τους, λόγω της γειτνίασής του με τις τουρκόφωνες δημοκρατίες. Σε στρατηγικό επίπεδο, η Μόσχα συσπειρώνει μαζί της, τις αντι-Δυτικές δυνάμεις της περιοχής, μία εκ των οποίων είναι και το Ιράν. Η Κίνα έχει κυρίως οικονομικά κίνητρα καθώς το 22% του Ιρανικού πετρελαίου καταλήγει στην ίδια, καθιστώντας την τον κύριο εισαγωγέα Ιρανικού πετρελαίου, ενώ πριν μερικές μέρες υπέγραψε 25ετή συμφωνία ύψους 400 δις δολαρίων, με οικονομικά και όχι μόνο ανταλλάγματα. Αντίστοιχα, το 2018 υπέγραψε 30ετή συμφωνία με την Ρωσία, για την προμήθεια φυσικού αερίου. Η ενεργειακή εξάρτηση της Κίνας δεν είναι ο μόνος παράγοντας που κάνει το Ιράν, κομβικό της εταίρο, καθώς αυτό παίζει κεντρικό ρόλο στην Belt Road Initiative, δηλαδή στην εκ νέου δημιουργία του δρόμου του μεταξιού, γεγονός που θα εδραιώσει την Κίνα για τα καλά στην Ευρασία και Ανατολική Ευρώπη. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι το Ιράν αποτέλεσε και σύμμαχο της Ρωσίας στον ΟΠΕΚ, στον πόλεμο τιμών έναντι της Σ. Αραβίας το 2020. Ουσιαστικά και οι δύο χρησιμοποιούν το Ιράν, ως πολιορκητικό κριό, ώστε να διασπάσουν την Αμερικανική επικυριαρχία στη Μ. Ανατολή, αποδυναμώνοντας καθ’ έναν από τους δρώντες στην περιοχή, όπως περιγράφηκε παραπάνω.
Η ΕΕ με τις ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Η. Βασίλειο, Γαλλία και Γερμανία ήρθαν σε συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν το 2015, αίροντας έτσι τις υφιστάμενες κυρώσεις και επιβάλλοντας ένα καθεστώς διεθνούς ελέγχου. Η διοίκηση Τραμπ το 2018, αποσύρθηκε από την συμφωνία και επέβαλε εκ νέου οικονομικές και ενεργειακές κυρώσεις, ενώ προχώρησε και στην εκτέλεση του Σουλεϊμανί, αρχηγού του στρατού των φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, το 2019. Τρεις μέρες αργότερα το Ιράν κατέρριψε Ουκρανικό πολιτικό αεροσκάφος, ισχυριζόμενο… ανθρώπινο λάθος, την στιγμή που αύξανε συνεχώς την παραγωγή εμπλουτισμένου Ουρανίου! Η προεδρία Τραμπ στόχευε στην απομόνωση του Ιράν και στον προσεταιρισμό της Ρωσίας, με σκοπό να περιθωριοποιήσει την Κίνα, η οποία χωρίς την Ρωσία και το Ιράν, δεν είναι σε θέση να πραγματοποιήσει τα φιλόδοξα πλάνα της.
Η πολιτική των Δημοκρατικών στοχεύει στην περιθωριοποίηση της Ρωσίας, την στιγμή που θέλουν να προσεταιριστούν…το Ιράν, ώστε να μπορέσουν να ανασχέσουν την Κίνα! Η διοίκηση Μπάιντεν με λίγα λόγια, προτιμά να συμμαχήσει με έναν κατεξοχήν εχθρό της και παγκόσμιο υποκινητή τρομοκρατών, παρά με μία παραδοσιακή ευρασιατική δύναμη, που (για την ώρα) δεν ευαγγελίζεται την αλλαγή του status quo. Το Ισραήλ το 2006 στις συγκρούσεις στη Γάζα, είχε κάνει σαφές ότι θα χτυπούσε τις Ιρανικές εγκαταστάσεις αν το Ιράν πλησίαζε στην δημιουργία πυρηνικού οπλοστασίου. Τον τελευταίο μήνα, το Ισραήλ πραγματοποίησε κυβερνοεπίθεση σε πυρηνική εγκατάσταση του Ιράν, με το Ιράν να κάνει λόγο για αντίποινα και να ξεκινάει μία εκ νέου αναζωπύρωση στη λωρίδα της Γάζας, με την Χαμάς να εκτοξεύει 1000 πυραύλους σε κατοικημένες περιοχές, σε μία εβδομάδα! Στην υπογραφή της 25ετούς συμφωνίας μεταξύ Ιράν και Κίνας, ο Κινέζος υπουργός εξωτερικών υποστήριξε ότι σέβεται την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική αξιοπρέπεια του Ιράν.
Δεν ξέρω για εσάς, αλλά εγώ δεν θα κοιμόμουν ιδιαίτερα ήσυχος, γνωρίζοντας ότι ο παγκόσμιος υποκινητής της Ισλαμικής τρομοκρατίας έχει στα χέρια του πυρηνικό οπλοστάσιο, την στιγμή που καταρρίπτει πολιτικά αεροσκάφη υπό καθεστώς παράνοιας.
