Την περασμένη εβδομάδα συνέβη κάτι το οποίο πολύ πιθανόν θα το θυμόμαστε μετά από πολλά χρόνια ως την αρχή της επιστροφής στην κανονικότητα, τουλάχιστον σε ό,τι έχει να κάνει με την ποπ κουλτούρα. Ο Dave Chappelle, Αμερικανός κωμικός, έδωσε την τελευταία του special παράσταση για το Netflix, κάνοντας αυτό που ξέρει να κάνει καλύτερα: Ανελέητο ξέσκισμα μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας πάνω στη σκηνή.

Αν δει κανείς την πορεία της καριέρας του, θα αντιληφθεί ότι μπορεί και τα μισά αστεία που έχει κάνει ανά τα χρόνια αφορούν τη συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα. Μια πληθυσμιακή ομάδα, τα μέλη της οποίας συχνά στοχοποιούνται από τα ΜΜΕ και βιώνουν διακρίσεις στην αγορά εργασίας, αλλά και στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς των ΗΠΑ, λόγω ενός χαρακτηριστικού που οι ίδιοι δεν επέλεξαν. Ντροπή, λοιπόν, στον Dave Chappelle που έχτισε την καριέρα του πάνω σε αστεία κατά των λευκών! Α, ναι στις τελευταίες του παραστάσεις έπιασε λίγο και το θέμα των τρανς.

Aν η παράσταση τελικά κατέβαινε, η ζημιά που θα είχε το Netflix από τη μερίδα του κοινού που ήδη βρίσκεται με το ένα πόδι εκτός της πλατφόρμας, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτό που θα κέρδιζε.

Όπως αντιλαμβάνεστε, η παράσταση ξεσήκωσε αντιδράσεις, φυσικά όχι από ακτιβιστές που υπερασπίζονται το “δικαίωμα” των λευκών στο να μην προσβάλλονται. Οι γνωστ@ μας μπάτσοι της πολιτικής ορθότητας με τα μωβ μαλλιά ήταν αυτοί που προέβησαν σε έναν e-λιθοβολισμό του κωμικού στα κοινωνικά δίκτυα, με κατηγορίες που κυμαίνονταν από την “αδιαφορία” και την “άγνοια” του σχετικά με το θέμα, μέχρι και “ρητορική μίσους” που μπορεί αύριο να οδηγήσει στο φόνο μιας τρανς γυναίκας. Τρανς εργαζόμενοι και “σύμμαχοι” του Netflix οργανώθηκαν και αποφάσισαν να απέχουν από την εργασία τους ως διαμαρτυρία στις 20 Οκτωβρίου, με ένα διοργανωτή (άνδρα που είναι έγκυος) να απολύεται τελικά, επειδή δημοσιοποίησε απόρρητα δεδομένα της εταιρείας. Το Netflix, όμως, δεν υπέκυψε στην πίεση και άφησε την παράσταση στην πλατφόρμα.

Ήταν η πρώτη φορά που μετά από πάρα πολύ καιρό επικράτησε η ψυχραιμία και η κοινή λογική. Θεωρώ, επίσης, πως αν η παράσταση τελικά κατέβαινε, η ζημιά που θα είχε το Netflix από τη μερίδα του κοινού που ήδη βρίσκεται με το ένα πόδι εκτός της πλατφόρμας, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτό που θα κέρδιζε. Με το κοινό να το σκέφτεται πριν ανανεώσει τη συνδρομή του λόγω οικονομικών προβλημάτων, τους εμβολιασμούς να έχουν φτάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο σε πολλές χώρες και με τους περιορισμούς σιγά-σιγά να υποχωρούν, η πλατφόρμα θα χάσει ένα ποσοστό από το κοινό της και το τελευταίο που θέλει αυτή τη στιγμή είναι το ποσοστό αυτό να γίνει ακόμη μεγαλύτερο. Και ναι, μια τέτοια απόφαση θα μας έδειχνε ότι το Netflix έχει χεσμένη την πλειοψηφία του κοινού, από την οποία εξασφαλίζει τα περισσότερα χρήματα.

Εξίσου ηλίθια, φυσικά, θα ήταν η απαίτηση να κατέβει η οποιαδήποτε παράσταση λόγω αστείων κατά των λευκών. Όσοι έχετε παρακολουθήσει τον Dave Chappelle ανά τα χρόνια, θα δείτε ότι, ενώ δεν είναι πολιτικά ορθός, ασχολείται συχνά με τους λευκούς και τους εβραίους, ενώ μπορεί να χρησιμοποιήσει ψεκασμένες θεωρίες περί συστημικού ρατσισμού, στα πλαίσια κάποιου αστείου. Είδατε κάποιον λευκό να παρεξηγεί; Και δεν εννοώ μόνο για το “ρατσιστικό” του πράγματος (έλεος), εννοώ και για το ότι πολλά πράγματα που έχει πει στη σκηνή δεν βγάζουν νόημα από στατιστικής άποψης. Πόσο μαλάκας θα ήμουν αν καθόμουν να κάνω fact check σε μια παράσταση;

Ο Dave Chappelle δεν είναι ούτε καθηγητής από τον οποίο περιμένεις να σε πάει ένα βήμα παραπέρα ακαδημαϊκά, ούτε δημοσιογράφος από τον οποίο περιμένεις να ενημερωθείς. Είναι ένας κωμικός από τον οποίο περιμένεις να πει και να κάνει πράγματα που θα σε κάνουν να γελάσεις, κάτι στο οποίο είναι 100% επιτυχής, χρησιμοποιώντας στερεότυπα και παραβαίνοντας τις προσδοκίες του κοινού για το θέμα και το χώρο που βρίσκεται. Αυτή είναι η συνταγή για το καλό χιούμορ. (δεν είναι όλα ξαφνικά πολύ πιο αστεία όταν ξέρεις ότι δεν πρέπει να γελάσεις;). Και αυτός είναι και ο λόγος που τα αστεία που θίγουν κοινωνικές ομάδες βγάζουν τόσο γέλιο. Συγγνώμη, λοιπόν, χειραφετημένη και ανεξάρτητη γυναίκα κωμικέ, αλλά βρισκόμαστε στο 2021 και τόσο η ερωτική σου ζωή, όσο και τα απόκρυφα μέρη του σώματος σου δεν αποτελούν πλέον ταμπού που πρέπει να σπάσεις για να μας κάνεις να γελάσουμε.

Φυσικά, η παράσταση δεν πέρασε ασχολίαστη ούτε από το ελληνικό παράρτημα της πολιτικά ορθής στρατιάς. Γράφτηκαν πολλά, αλλά τη χαριστική βολή στο τέρας της πατριαρχίας και της τρανσφοβίας έδωσε το Popaganda, φιλοξενώντας τις κωμικούς Χριστίνα Βούλγαρη (ποια είναι αυτή;) και την πλέον αμερόληπτη Χρύσα Κατσαρίνη.

Λέει η Χριστίνα: «Τα κακοποιητικά αστεία είναι ένας πανεύκολος τρόπος να νιώσουμε ανώτεροι, χωρίς να κουνήσουμε ούτε το μικρό μας δαχτυλάκι. Τα αστεία του Chappelle είναι κακοποιητικά.Το γεγονός ότι αυτά τα αστεία προέρχονται από ένα καλλιτέχνη της μαύρης κοινότητας το κάνει ακόμα χειρότερο. Το 2020 μόνο στις ΗΠΑ δολοφονήθηκαν 44 τρανς άτομα, κυρίως μέλη της μαύρης κοινότητας. Δεν μιλάμε απλά για μια “ευαίσθητη κοινωνική ομάδα”. Μιλάμε για μια κοινωνική ομάδα που δολοφονείται συστημικά και συστηματικά.»

Με ποια κριτήρια κατηγοριοποιούμε ολόκληρες ομάδες ανθρώπων σε προστατευόμενες και μη ομάδες;

Βέβαια, αν ήταν να απαγορεύονται τα αστεία για το οποιοδήποτε δημογραφικό που κάποια μέλη του δολοφονούνται κάθε χρόνο, δε θα κάναμε αστεία με κανένα δημογραφικό. Τώρα, το 2020, όντως δολοφονήθηκαν 45 τρανς άτομα στην Αμερική. Ωστόσο, ο συνολικός αριθμός δολοφονιών στις ΗΠΑ ήταν 21.570. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι τα τρανς άτομα αποτελούν περίπου το 0.4% του πληθυσμού των ΗΠΑ (ίσως και παραπάνω), προκύπτει ότι οι τρανς όχι απλά δεν υπερεκπροσωπούνται στις δολοφονίες, αλλά υποεκπροσωπούνται σημαντικά!

Βέβαια, είπα πριν για τον Dave Chappelle ότι είναι κωμικός και δεν είναι ανάγκη να σκαμπάζει από στατιστική. Το ίδιο ισχύει και με το Χριστινάκι. Όχι επειδή είναι κωμικός, αλλά επειδή είναι γυναίκα (kek). Παρ’ όλα αυτά, όπως έχω ξαναπεί, όταν πας να μιλήσεις για ένα κοινωνικό πρόβλημα, το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνεις είναι να βεβαιωθείς ότι υπάρχει. Και συνεχίζει:

«Το χιούμορ δεν έχει όρια, αλλά η ηθική έχει. Ένας από τους βασικότερους κανόνες της κωμωδίας είναι το Punch Up, δηλαδή το αστείο σου να έχει καθαρό στόχο την “εξουσία”, τον “ισχυρό” ή την “κυρίαρχη ιδέα”. Όταν επιλέγεις να κάνεις Punch Down αστεία, θεωρώ ότι δεν κάνεις κωμωδία. Απλά κοροϊδεύεις τους άλλους. Και η επιλογή της λέξης “κοροϊδία” είναι πολύ συνειδητή»

Ποιος, όμως, έθεσε αυτόν τον κανόνα; Ο Χαρδαλιάς; Και ποιος ορίζει τι είναι Punching Up και Punching Down; Με ποια κριτήρια κατηγοριοποιούμε ολόκληρες ομάδες ανθρώπων σε προστατευόμενες και μη ομάδες; Αν ακολουθήσουμε αυτό το σκεπτικό με κριτήριο τις δολοφονίες που έλεγε πριν, τότε δεν υπάρχει κανένα θέμα στα αστεία με τα τρανς άτομα, αλλά θα κάναμε Punching Down αν αστειευόμασταν με τους στρέιτ άνδρες!

Ένα πολύ δυνατό κομμάτι της παράστασης (και ένας από τους λόγους που έτσουξε τόσο) ήταν αυτό που ο Chappelle μίλησε για την τρανς φίλη του, επίσης κωμικό, που τον υπερασπίστηκε όταν του την έπεσε για τον ίδιο λόγο ο όχλος το 2019. Όταν η “κοπέλα” μπήκε στη μέση για να πει ότι για να κάνεις “Punch Down” πρέπει να θεωρείς τον άλλο κατώτερο, την πήραν οι σφαίρες. Ο Chappelle αναρωτιέται στην παράσταση του αν αυτό το περιστατικό συνδέεται με την αυτοκτονία της, 3 μήνες αργότερα.

Η Κατσαρίνη επέλεξε την πιο διπλωματική (και λίγο passive-aggressive) οδό:

«Το ιδανικό θα ήταν το cancel να γίνει μέσα από το κοινό. Και έτσι φέρνεις το κοινό προ των ευθυνών του. Γιατί ο κόσμος θα σου δείξει, αν αυτό που κάνεις τελικά, είναι κάτι αποδεκτό από την κοινωνία ή όχι, αλλά δεν θα πρέπει να έχει την δύναμη το κοινό να απαγορεύσει στον κωμικό να πει οτιδήποτε. Το να μην πήγαινε ο κόσμος να δει τον Chapelle μετά από αυτό, θα αποτελούσε την καλύτερη απάντηση. Αν δεν μπορείς να κάνεις τον κόσμο να γελάσει, χωρίς να πληγώσεις μειονότητες, μάλλον δεν είσαι τόσο καλός κωμικός.»

Όπως δεν είναι καλός κωμικός ούτε ο Σεφερλής, να φανταστώ.

To άρθρο κλείνει με την εξής πρόταση: «Τα τρανς άτομα αποκτούν ορατότητα -ακόμα κι αν συναντούν δεκάδες εμπόδια- και απαιτούν πια να αντιμετωπίζονται ως ισότιμα, όπως άλλωστε πρέπει.»

Απαιτούν να αντιμετωπίζονται ως ισότιμα, απαιτώντας να αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Μάθαμε τι σημαίνει ισότητα στη γλώσσα τους, τουλάχιστον.