Μας στέλνει ο Νίκος Τσαντάλας,
Η γνώση αρχίζει με το γκρέμισμα της ψευδαίσθησης. ~ Έριχ Φρομ
«Τι είναι γνώση;» θα πει ο Ρενέ Ντεκάρτ πριν από περίπου τέσσερις αιώνες και θα ταράξει τα νερά της φιλοσοφίας. Μια σειρά από άλλα ερωτήματα θα ξεχυθούν σαν άμεσο επακόλουθο. Μπορούμε να γνωρίζουμε; Πόσο σίγουροι είμαστε για αυτά που γνωρίζουμε; Έχει όρια η ανθρώπινη αντίληψη; Οπωσδήποτε πάρα πολλά ερωτήματα που είναι πιο εύκολο να τα θέτει κανείς παρά να τα απαντάει.
Ακόμα και αν υπάρχουν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δεν είναι τώρα η ώρα να δοθούν. Τώρα είναι η ώρα να σπάσουν ορισμένα στερεότυπα και να αναλυθεί το πρώτο βασικό βήμα που πρέπει να επιχειρήσει κάποιος ώστε να αρχίσει να μαθαίνει. Δεν μαθαίνει κανείς απλώς χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις του. Πάντα είναι απαραίτητη και η ορθή λειτουργία του μυαλού.
Το πρώτο βήμα είναι αυτό που πολύ εύστοχα τονίζει ο Έριχ Φρομ στο δοκίμιό του “Να Έχεις ή να Είσαι” δηλαδή το γκρέμισμα των ψευδαισθήσεων. Οι ψευδαισθήσεις είναι πεποιθήσεις που αποκτά ο άνθρωπος από το περιβάλλον του – πολλές φορές και από μικρή ηλικία. Τις χρησιμοποιεί για να κατανοήσει ή να αισθάνεται ότι κατανοεί τον έξω κόσμο και τον εαυτό του. Ριζώνονται βαθιά μέσα του και επηρεάζουν όσο τίποτα τη διαδικασία μάθησής του. Λειτουργούν ως ένα φίλτρο που παγιδεύει και απομακρύνει απόψεις που εναντιώνονται και απειλούν τη «σίγουρη» γνώση που πηγάζει από τις ψευδαισθήσεις. Με αυτό τον τρόπο περιορίζουν τον άνθρωπο σε μια ιδιαίτερη πνευματική φυλακή, στερώντας του τη δυνατότητα να γνωρίσει και να αλληλεπιδράσει με νέες ιδέες.
Ο άνθρωπος που ξεκινά τη μελέτη του χωρίς πρώτα να έχει απαλλαχτεί από τις ψευδαισθήσεις του έχει δυο δυνητικές πορείες: ή θα αναγκαστεί βαθμιαία να απαγκιστρωθεί από τις ψευδαισθήσεις του όσο προχωράει την έρευνά του ή θα προσαρμόζει την έρευνα και τις πεποιθήσεις του επάνω στις ψευδαισθήσεις του χωρίς ποτέ να μπορεί να δει τη μεγάλη εικόνα. Οι δυο παραπάνω περιπτώσεις είναι πολύ διαφορετικές αφού στην πρώτη υπάρχει η ζητούμενη απαγκίστρωση από τις ψευδαισθήσεις έστω και σταδιακά, ενώ στη δεύτερη δεν υπάρχει.
Σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει κάποιο μαγικό κουμπί και να διαγράψει όλες του τις ψευδαισθήσεις, όπως θα έκανε ίσως ένας ηλεκτρονικός εγκέφαλος. Αυτό είναι ανέφικτο, επιπόλαιο ίσως και επικίνδυνο. Όμως, εκείνο που έχει σημασία να θυμάται κανείς, είναι ότι όταν θα ξεκινήσει την δική του προσωπική έρευνα θα χρειαστεί πολλές φορές ενδεχομένως να μεταβάλει την αρχική άποψή του για ένα θέμα. Οι απαντήσεις ποτέ δε δίνονται πριν ακόμα ξεκινήσει η έρευνα. Αυτό σημαίνει ότι μια έρευνα δεν ξεκινάει για να αποδειχθεί μια θέση a priori. Όλα τα ζητούμενα συλλέγονται, τοποθετούνται στο τραπέζι και καθένα είναι πιθανό μέχρι το πόρισμα να δώσει την τελική απάντηση.
Ο ερευνητής οφείλει να παραμερίζει τις προσωπικές του πεποιθήσεις – που πολλές φορές μπορεί να είναι και λάθος – για χάρη της έρευνας και της γνώσης. Να στέκεται αγέρωχα μπροστά στα μυστήρια της φύσης και με όπλα του την άγνοια και τη δίψα για μάθηση, να ανοίγει νέους πνευματικούς δρόμους…
Βιβλιογραφία του συγγραφέα
