Τι στο καλό γυρεύει ο Παρθενώνας στο… Νάσβιλ;

Τι θα έλεγε άραγε ο Περικλής για αυτήν την εκδοχή του Παρθενώνα του;

Το Νάσβιλ (Nashville) είναι η πρωτεύουσα του Τενεσί των ΗΠΑ και είναι διεθνώς γνωστή για τους διάσημους μουσικούς του αλλά και… τον Παρθενώνα του (;). Πρόκειται για ένα ακριβές αντίγραφο του Παρθενώνα το οποίο βρίσκεται στο περίφημο Σεντένιαλ Παρκ (Centennial Park) και αποτελεί πόλο έλξης εκατοντάδων χιλιάδων επισκεπτών ετησίως. Ποια όμως η ιστορία του Παρθενώνα του Νάσβιλ;

Το 1897 το Νάσβιλ φιλοξένησε την Έκθεση Εκατονταετηρίδας του Τενεσί για τον εορτασμό των εκατό χρόνων από την ένταξή του στην ένωση -αν και το Τενεσί εντάχθηκε στις ΗΠΑ το 1796- αλλά για διάφορους λόγους η έκθεση καθυστέρησε ένα χρόνο.

Λόγω των πολλών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων του, το Νάσβιλ ήταν από τότε γνωστό ως η “Αθήνα του Νότου” και έτσι οι διοργανωτές της έκθεσης θέλησαν να κάνουν επίκεντρο της έκθεσης την “ελληνικότητα” της πόλης. Έτσι αποφάσισαν να χτίσουν ένα ακριβές αντίγραφο του Παρθενώνα του Περικλέους, που χτίστηκε μεταξύ 447-438 π.Χ.

Αν και ο Παρθενώνας του Νασβιλ προοριζόταν να κατεδαφιστεί με το πέρας της έκθεσης, αποδείχτηκε τόσο δημοφιλής (στο διάστημα μεταξύ 1ης Μαΐου 1897 με 30 Οκτωβρίου 1897 τον επισκέφθηκαν 1.800.000 άνθρωποι) που οι αρχές πήραν την απόφαση να τον αφήσουν στην θέση του και με την πάροδο τον ετών έγινε ζωντανό μέρος της πόλης που χρησιμοποιούνταν σαν χώρος για κάθε είδους δραστηριότητες, από εκθέσεις βιβλίου και χοροεσπερίδες μέχρι θεατρικές παραστάσεις και πικνικ. Όμως λόγω των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν κατά την ανέγερση του (σοβάς, ξύλο και τούβλο) η φθορά άρχισε γρήγορα να κάνει την εμφάνιση της.

Έτσι, το 1920 αποφάσισαν να το ξαναφτιάξουν σωστά. Η κατασκευή διήρκεσε περισσότερο από δέκα χρόνια υπό την προσεκτική καθοδήγηση του τοπικού αρχιτέκτονα Ράσελ Χαρτ (Russell Hart) και του ιστορικού της κλασικής αρχιτεκτονικής Γουίλιαμ Μπελ Ντίνσμουρ (William Bell Dinsmoor). Οι πύλες του πλήρως ανακαινισμένου Παρθενώνα του Νάσβιλ άνοιξαν το 1931 και το κτίριο λειτουργούσε ως δημόσιο μουσείο και γκαλερί.

Τα γλυπτά στο αέτωμα (το τριγωνικό τμήμα πάνω από την είσοδο) κατασκευάστηκαν από την γλύπτρια Μπελ Κίνι (Belle Kinney) και τον σύζυγο της Λέοπολντ Σολτζ (Leopold Scholz) οι οποίοι προκειμένου να διασφαλίσουν ότι ήταν η δουλειά τους θα όσο το δυνατόν ακριβέστερη είχαν φροντίσει να προμηθευτούν γύψινα εκμαγεία των πρωτότυπων από το Μουσείο V&A του Λονδίνου.

Τις ζωφόρους της μετόπης τις ανέλαβε ο γλύπτης Τζορτζ Τζούλιαν Ζολνέι (George Julian Zolnay) ο οποίος δήλωνε ιδιαίτερη συγκίνηση που είχε την τιμή να δουλέψει στα χνάρια του Φειδία, ο οποίος είχε επιβλέψει την κατασκευή ολόκληρου του Παρθενώνα και όλων των γλυπτών του τον 5ο αιώνα π.Χ.

Όπως και ο αυθεντικός, έτσι και ο Παρθενώνας του Νάσβιλ μοιράζονται ένα μυστικό: Δεν έχουν ευθείες γραμμές. Τόσο η βάση όσο και το επιστύλιο είναι όλα κυρτά, με τόξο προς τα πάνω στο κέντρο, και οι στήλες δείχνουν όλες ελαφρώς προς τα μέσα, κάνοντας τους αριστουργήματα της τέχνης της οφθαλμαπάτης.

Εδώ μπορείτε να δείτε την καμπύλη του κρηπιδώματος (το σύνολο των τριών βημάτων που σχηματίζουν τη βάση του Παρθενώνα).

Αν και ανεπαίσθητο, αυτό έχει τεράστιο αντίκτυπο στο πώς φαίνεται ο Παρθενώνας στο ανθρώπινο μάτι. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που τον κάνει να φαίνεται άρτιος.

Σαν απογείωση της απόλυτης ένωσης μαθηματικών και αρχιτεκτονικής, έχουμε την Ένταση, -όπου μια κολόνα είναι ελαφρώς παχύτερη στη μέση και λεπταίνει προς τα πάνω- και τις ποικίλες διαστήλες -οι αποστάσεις μεταξύ των στηλών είναι μικρότερες προς τις γωνίες.

Ο Παρθενώνας του Νάσβιλ είχε όλα σχεδόν τα αρχικά σχεδιαστικά χαρακτηριστικά του πρωτότυπου. Μόνο ένα πράγμα έλειπε. Στον αρχικό Παρθενώνα που κοσμεί την Αθήνα, βρισκόταν ένα κολοσσιαίο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, φτιαγμένο από τον ίδιο τον Φειδία και ήταν το πλέον αναγνωρίσιμο λατρευτικό άγαλμα της αρχαίας Αθήνας. Αν και πλέον έχει καταστραφεί, υπάρχουν λεπτομερείς περιγραφές του.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Παυσανία, η Αθηνά Παρθένος έστεκε όρθια και είχε ύψος περίπου 12 μέτρα. Τα γυμνά μέρη του σώματος της θεάς ήταν φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο, ενώ το ένδυμά της από χρυσό. Ήταν ντυμένη με μακρύ χιτώνα ως τα πόδια και φορούσε πέδιλα, τα οποία ήταν διακοσμημένα με ανάγλυφες παραστάσεις που εικόνιζαν τη μάχη των Λαπιθών και των Κενταύρων. Στο κεφάλι φορούσε κράνος διακοσμημένο με σφίγγα και δύο γρύπες. Η αιγίδα της ήταν διακοσμημένη με γοργόνειο. Κρατούσε στο ένα χέρι μια φτερωτή Νίκη, και ακουμπούσε το άλλο στην ασπίδα της, κρατώντας δόρυ που ήταν διακοσμημένο με δράκο. Στην ασπίδα υπήρχαν ανάγλυφες παραστάσεις που εικόνιζαν την Αμαζονομαχία στην εξωτερική και τη Γιγαντομαχία στην εσωτερική πλευρά. Στη βάση υπήρχε ανάγλυφο που εικόνιζε τη γέννηση της Πανδώρας ενώ απεικονίσεις του αγάλματος υπήρχαν σε νομίσματα, αγάλματα μινιατούρες, αναθηματικά αντικείμενα, και σε αναπαραστάσεις σε εγχάρακτα στολίδια.

Οι κάτοικοι του Νάσβιλ έπρεπε να περιμένουν μέχρι το… 1982 για να συγκεντρωθούν αρκετά χρήματα προκειμένου να αποκτήσουν την δική τους Αθηνά Παρθένο. Το έργο ανατέθηκε στον γλύπτη Άλαν Λεκουΐρ (Alan LeQuire) και ολοκληρώθηκε το 1990, -χωρίς χρυσό- και κατασκευασμένο από τσιμέντο και χάλυβα. Μετά την ολοκλήρωση του αγάλματος, μια άλλη εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων ξεκίνησε και δώδεκα χρόνια αργότερα είχαν συγκεντρωθεί αρκετά για να επιχρυσώσουν και να ζωγραφίσουν το άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου. Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια, το άγαλμα του Φειδία, η κυριολεκτική και μεταφορική καρδιά της Αρχαίας Αθήνας, έβλεπε και πάλι το φως του ήλιου.

Και έτσι ο Παρθενώνας του Νάσβιλ ήταν πλήρης, όχι και τόσο διαφορετικός με τον αυθεντικό όπως θα έμοιαζε στην Χρυσή Εποχή της Αρχαίας Αθήνας, με τον Περικλή ως αρχηγό του κράτους και τον Σωκράτη, τότε νεαρό άνδρα, να περιπλανιέται στους δρόμους της.

Με μια σημαντική εξαίρεση. Ο πραγματικός Παρθενώνας κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο. Η αμερικανική έκδοση του Νάσβιλ είναι κατασκευασμένη από οπλισμένο σκυρόδεμα για τα δομικά στοιχεία και χυτό αδρανή σκυροδέμα για τα διακοσμητικά στοιχεία). Σύγχρονα υλικά βασισμένα σε αρχαίο σχέδιο.

Τι θα έλεγαν άραγε ο Φειδίας και ο Περικλής για αυτήν την εκδοχή του Παρθενώνα τους στην άλλη άκρη του κόσμου; Θα ήταν για εκείνους ένας διαρκής φόρος τιμής στη σημασία της Αρχαίας Ελλάδας και της Κλασικής Αθήνας ειδικότερα, και της συμβολής τους στην ευρωπαϊκή ιστορία και τον δυτικό πολιτισμό;

Η ιστορία του Παρθενώνα του Νάσβιλ είναι ενδιαφέρουσα από μόνη της, αλλά υποδηλώνει επίσης ότι η αρχιτεκτονική αφορά λιγότερο συγκεκριμένα υλικά και τοποθεσίες και περισσότερο τη μορφή και το σχέδιο ενός κτιρίου και την αγάπη και τον σεβασμό που τρέφουν οι άνθρωποι γι’ αυτό.