Το τελευταίο χρονικό διάστημα, όλο και πληθαίνουν τα περιστατικά αποκλεισμού, λογοκρισίας και φίμωσης στον χώρο του ελληνικού κόμικ. Με μεγάλη μου θλίψη, διαπιστώνω πως την λογοκρισία αυτή όχι μόνο την υποστηρίζουν αλλά την ενορχηστρώνουν και την συντονίζουν εκείνοι οι άνθρωποι που δημοσίως διατυμπανίζουν πως όχι μόνο αγαπούν το ελληνικό κόμικ, αλλά είναι και θεσμικά ταγμένοι στην δημιουργία ενός κλίματος φιλικού για την άνθιση της μοναδικής αυτής μορφής τέχνης, στην Ελλάδα.
Έκπληκτος «καμάρωσα» πριν από λίγους μήνες, γνωστούς στον ελληνικό χώρο κομίστες αλλά και καλλιτέχνες του ευρύτερου καλλιτεχνικού χώρου, την ίδια στιγμή που στα προφίλ τους στα κοινωνικά δίκτυα μοστράριζαν το «AGAINST ART CENSORSHIP», από τα ίδια προφίλ να ζητούν την καλλιτεχνική κεφαλή του σκιτσογράφου Κωνσταντίνου Παππά, επί πίνακι, πανηγυρίζοντας τον αποκλεισμό του από ένα φεστιβάλ κόμικς της Αθήνας μετά από… υποδείξεις. Και το έγκλημα αυτού; Ζωγράφιζε ελληνικές σημαίες με αντικειμενικό σκοπό την εξύψωση του εθνικού φρονήματος, αλλά και… τον Ιωάννη Μεταξά, γιατί προφανώς μέσα στο 2023 ο Ιωάννης Μεταξάς ανακηρύχθηκε από το ελληνικό κράτος, σύμβολο μίσους που απαγορεύεται να αναπαρίσταται καλλιτεχνικά, και δεν το πήραμε χαμπάρι.
Η ελευθερία του λόγου είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από τις ευαισθησίες συμπλεγματικών ημιπιτσιρικάδων
Ας μην κρυβόμαστε, η στέρηση της ελευθερίας του λόγου έχει ιδεολογικό πρόσημο και είναι το ίδιο που έχει κάθε είδους λογοκρισία τα τελευταία ογδόντα χρόνια και την οποία για κάποιο λόγο όλοι ανεχόμαστε, αρκεί να μην συμβεί σε εμάς. Μη αντιλαμβανόμενοι μάλιστα πως η συνολική μας αυτή ανοχή στην ακραία τους ιδεολογία που απαιτεί την φίμωση οποιασδήποτε αντιθέτου φωνής, οι αυτόκλητοι θεματοφύλακες των κόμικ στην Ελλάδα, από το φιλόξενο για τις ιδέες τους βήμα συγκεκριμένων συστημικών μέσων, επικαλέστηκαν μάλιστα και το Παράδοξο του Πόπερ, υπερασπιζόμενοι την απόφαση τους να στιγματίσουν ένα νέο καλλιτέχνη, -παιδί ουσιαστικά- που έκανε τα πρώτα του βήματα στον χώρο, προσάπτοντας του φρικτούς και ανυπόστατους χαρακτηρισμούς και κατηγορίες.
Η ελευθερία του λόγου είναι κάτι που ξεπερνά κάθε ιδεολογία και κάθε δυσανεξία σε οποιαδήποτε σημαία ή Μεταξά. Η ελευθερία του λόγου είναι εκείνη που επιτρέπει σε κάθε λογής αξίες, ιδέες και απόψεις να ακούγονται, να επεξεργάζονται και στο τέλος να δοκιμάζονται η μία με την άλλη, προκειμένου να επικρατήσει η ορθότερη, η πιο ωφέλιμη για το σύνολο, η πιο σωστή. Από τα σπήλαια του Σουλαουέζι όπου ένας πρόγονός μας, 45.000 χρόνια πριν θέλησε να διαιωνίσει την πληροφορία πως ένα αγριογούρουνο κράτησε στην ζωή την οικογένεια του, μέχρι τον Corto Maltese του Hugo Pratt, την Druuna του Paolo Serpieri και τον Cyberfrog του Ethan Van Sciver, τα κόμικς έχουν αποδειχθεί πεδίον δόξης λαμπρό για την άμεση και εύκολα προσβάσιμη από όλους διακίνηση ιστοριών, αξιών και ιδεών. Πως θα ήταν ο κόσμος μας τώρα αν κάποιος αυτόκλητος κήνσορας είχε απαγορεύσει στον Sarpieri να εμφανίζει δημοσίως τη δουλεία του; Αν δεν μας είχαν επιτρέψει να δούμε ποτέ τον Asterix ή τον TinTin; Που μπορεί να ήταν τώρα η ανθρωπότητα αν δεν είχε διαδοθεί το μήνυμα πως το αγριογούρουνο είναι τροφή και το πως γίνεται το σωστό κυνήγι μαμούθ αν πριν 45.000 χρόνια υπήρχαν αντισπισιστές ακτιβιστές που κατέστρεφαν τις σπηλαιογραφίες γιατί, απλά μπορούσαν;
Η ελευθερία του λόγου είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από τις ευαισθησίες συμπλεγματικών ημιπιτσιρικάδων, που ξεπερνά τις εφήμερες ιδεοληψίες τους και αν τους επιτρέψουμε να αποφασίζουν εκείνοι με ποια ιδέα μπορούμε να έρθουμε εμείς σε επαφή ή όχι μπορεί να βλάψουμε την πορεία της ανθρωπότητας σε τέτοιο βαθμό που αυτή τη στιγμή μας είναι ανυπολόγιστος. Είναι εγκληματικό πέρα από κάθε υπολογισμό να φιμωθεί σήμερα, στο όνομα μιας κούφιας ιδεολογίας, μια ιδέα που σε 150 χρόνια θα οδηγούσε στην λύση επώδυνων προβλημάτων για την ανθρωπότητα. Είναι απλά, εγκληματικό.
Μόνο σε ένα περιβάλλον απόλυτης ελευθερίας του λόγου μπορούν οι ιδέες που έχει κάποιος -όποιος και αν είναι αυτός- στο μυαλό του να βγουν στο φως. Να βγουν έξω από τα όρια του εγκεφάλου του, να αναμετρηθούν με ανταγωνιστικές ιδέες στο πεδίο και αν είναι καλές να γίνουν κοινώς αποδεκτές στην συλλογική συνείδηση, ή να μείνουν στα παρατεταμένα της ζωής σαν κακές, άστοχες και μη επωφελείς για το κοινό καλό, ιδέες.
Μιλώντας για τα ελληνικά κόμικς, την ελευθερία του λόγου και κακές ιδέες, πάρτε για παράδειγμα τον αντεθνικό οχετό που είχε πλημμυρίσει τα πρώτα ελληνικά περιοδικά κόμικς. Νέοι -τότε- καλλιτέχνες βρήκαν πρόσφορο έδαφος να επικοινωνήσουν ένα σετ λούμπεν ιδεών που κυμαινόταν από ελαφριά πορνογραφία και εξωραϊσμό της χρήσης ναρκωτικών μέχρι κυριολεκτικά τόνους χαρτοπολτού γεμάτους με ξεδιάντροπη προπαγάνδα κοινωνικού εκφυλισμού με άρωμα… ημισελήνου.
Εδώ και σαράντα περίπου χρόνια αυτές οι ιδέες κυκλοφορούν στα ράφια των βιβλιοπωλείων με την ανοχή όλων μας, χωρίς ποτέ κανείς να διανοηθεί να τις λογοκρίνει και να τις φιμώσει, και εφόσον δεν διαπράττουν καμία παρανομία, ορθώς τους επιτρέπεται. Σαν αποτέλεσμα, με την πάροδο δεκαετιών αυτές οι ιδέες παράκμασαν, απορρίφθηκαν και κατέληξαν να είναι κομμάτι μιας μειοψηφικής υποκουλτούρας που για τους δικούς της λόγους επιμένει να υποδύεται πως ζει σε δυο παράλληλους κόσμους, τον πραγματικό όπου η ασφάλεια, η οικογένεια και η τάξη είναι τα ζητούμενα ακόμα και για τους ίδιους και έναν άλλο, τον φανταστικό κόσμο της αέναου ταξικής πάλης στον οποίο βουτάνε όταν θέλουν να υποδυθούν τους επαναστάτες, αναμετάξυ τους. Οι ιδέες τους αυτές έχουν στην πραγματικότητα, πεθάνει. Και αυτό γιατί πολύ απλά είναι κακές ιδέες και οι κακές ιδέες αργά η γρήγορα είτε απορρίπτονται από την κοινωνία στην οποία απευθύνονται, είτε καταρρέουν μόνες τους επειδή είναι βασισμένες σε ψέματα. Ο μόνος τρόπος για τις ιδέες αυτές να παρατείνουν πρόσκαιρα την ημερομηνία λήξης τους είναι αν κάθε αντίθετη, υγιής και αληθινή ιδέα… φιμωθεί, δαιμονοποιηθεί και καταδικαστεί σαν απαράδεκτη.
Και εδώ έρχεται το πραγματικό παράδοξο του Παραδόξου του Πόπερ. Οι νέοι αυτοί καλλιτέχνες που εδώ και δεκαετίες έκαναν καριέρα με την ανοχή όλων μας, ξερνώντας αντεθνικό μίσος από της σελίδες περιοδικών και εφημερίδων φιλικά προσκείμενων με την συγκεκριμένη υποκουλτούρα, έχουν πια αναρριχηθεί σε θέσεις εξουσίας,- σε πόστα που εκείνοι έφτιαξαν στον μικρόκοσμο του ελληνικού κόμικ και πλέον απαιτούν να λογοκριθεί ένας νέος και ανερχόμενος συνάδελφος τους μιας και στο έργο του αναγνωρίζουν αυτό που πάντα έτρεμαν. Να λογοδοτήσουν στην πραγματικότητα και να έρθουν επιτέλους αντιμέτωποι με την σκληρή αλήθεια· πως οι ιδέες τους είναι κακές και καλά θα κάνουν να το αποδεχτούν και να μεγαλώσουν.
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα που κρύβεται πίσω από την λογοκρισία στην ελευθερία του λόγου. Κάτι πολύ πιο μοχθηρό, ύπουλο και απαίσιο. Η τέχνη της ζωγραφικής είναι μια μορφή έκφρασης και επικοινωνίας της σκέψης και της διάνοιας, ανάλογη της ομιλίας και της γραφής. Με το να σου απαγορεύει ή να σου οριοθετεί κάποιος να ζωγραφίζεις -κυριολεκτικά- ό,τι θες, στην πραγματικότητα σου απαγορεύει να κάνεις ό,τι σκέψεις θέλεις εσύ στο ίδιο σου το μυαλό. Με το να λογοκρίνει την διανοητική σου έκφραση στο χαρτί, σου οριοθετεί τι είναι αποδεκτό από εκείνον και τον χώρο που εκπροσωπεί, ιδεολογικό και επαγγελματικό. Είναι σαν να εισβάλλει στον εγκέφαλο σου και να σου απαγορεύει να χρησιμοποιείς συγκεκριμένες εγκεφαλικές συνάψεις προκειμένου να σκεφτείς ό,τι στο καλό εσύ επιθυμείς απειλώντας σε πως θα σε χαρακτηρίσει «φασίστα» και θα σε εξορίσει από την καλλιτεχνική οικογένεια σου.
Συνδύασε τώρα αυτόν τον εγκεφαλικό βιασμό με την ιδεολογία αυτών των κριτών της σκέψης σου και το θράσος τους να ηθικολογούν δημοσίως, ενώ στην πραγματικότητα έχουν ένα σωρό εμετικούς σκελετούς στη ντουλάπα τους. Πρόσθεσε και το επικοινωνιακό σύστημα που σε πολλές περιπτώσεις εργάζονται ιδεολογικοί συγγενείς τους και σιγά σιγά θα αντιληφθείς τι κακό είναι σε θέση να κάνουν στο ελληνικό κόμικ, έναν χώρο που βρίσκεται ακόμα στα νηπιακά του βήματα. Τι ζημιά προκαλούν θεσμοί και διακεκριμένοι επαγγελματίες του χώρου που υπό άλλες συνθήκες θα έπρεπε να κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να γοητεύσουν και να προσελκύσουν νέους ανθρώπους να ασχοληθούν με τον χώρο, προκειμένου να δημιουργηθούν οι νέοι Pratt, Serpieri, Van Sciver. Να μπουν στα σπίτια μας νέες παραγωγές, νέες ιστορίες, νέες ιδέες.
Αλλά είπαμε, οτιδήποτε νέο κινδυνεύει να είναι και καλό. Και το κακό τρέμει το καλό.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ΕΣΤΙΑ” της 23ης Ιουλίου 2023
