Πριν αρκετά χρόνια, είχε έρθει στη Θεσσαλονίκη η Γιόκο Ονο για να παρουσιάσει μια έκθεση της. Πλήθος συμπολιτών μου, κρατώντας στο ένα χέρι μπουγάτσα με τυρί και στο άλλο το μιλκομπούκαλο, πήγαν να θαυμάσουν την έκθεση της γνωστής Ασιάτισας, να θαυμάσουν… τέχνη ρε συ.
Έβαλε λοιπόν η καλλιτέχνης μια σειρά από φέρετρα, το ένα δίπλα στο άλλο. Αυτό ήταν το έκθεμα.
Και δώστου οι συμπολίτες τα επιφωνήματα θαυμασμού: “Ουάου, η δημιουργικότητα πίσω από αυτό το έργο είναι φοβερή!” Ξες, μην τυχόν και μας περάσουν για τίποτα παρακατιανούς που δεν καταλαβαίνουμε από τέχνη.
Αφού στο διαφημιστικό σποτ ανέφερε ότι έκανε sold out σε άλλες χώρες, άρα πρέπει να δεχτούμε και εμείς ότι αυτό που βλέπουμε, μερικά φέρετρα δηλαδή , είναι έργο τέχνης.
Προσωπικά δεν γνωρίζω τεχνικές λεπτομέρειες, δεν είμαι -και ούτε φιλοδοξώ- να γίνω ειδικός κριτής τέχνης. Απλώς είπα τη γνώμη μου, για το έκθεμα που έβλεπα στη παρέα μου, ίσως το είπα πιο δυνατά από ότι θα έπρεπε, μάλλον το έκανα εσκεμμένα για να ερεθίσω κανένα φιλόμουσο…
“Μια μαλακία και μισή“, είπα χαρακτηριστικά. Θυμάμαι τα ενοχλημένα βλέμματα μερικών ,εκστασιασμένων από την υψηλή τέχνη, παρευρισκόμενων.
Στο μυαλό μου ήρθαν τα λόγια του, μεγαλύτερου ή από τους μεγαλύτερους αποστόλους του κατά φύσιν ελληνικήν ζην, του Περικλή Γιαννόπουλου.
Κοινωνία ἡ ὁποία ἐπέταξε τὴν φουστανέλλα προχθὲς καὶ ἐφόρεσεν εὐρωπαϊκά.
Κοινωνία ἡ ὁποία ἐπέταξε συγχρόνως κάθε ἰδέαν καὶ αἴσθημα ἑλληνικὸν καὶ ἥρπασε κάθε φραγκικόν. Καὶ ὅπως εἶναι μὲν εὔκολο νὰ πετάξῃ κανεὶς ἐσωτερικὰ καὶ ἐξωτερικὰ φορέματα ἀλλὰ δυσκολώτατον νὰ προμηθευθῇ καλὰ ξένα καὶ νὰ φορέσῃ καλὰ τὰ ξένα, ἔμεινε θεόγυμνος.
Κάτι χειρότερον.
Ἐπῆρε καὶ ἐφόρεσεν ὅ,τι ἔτυχε καὶ εὐρέθη ἐνδεδυμένη ἀρλεκινικά, δηλαδὴ κωμικώτατα. Εὐρέθη μὲ μίαν μανίαν μίσους κατὰ τῶν ἰδικῶν της πραγμάτων καὶ μίαν τραγικὴν ξιπασιὰν πρὸ τῶν ξένων.
Εὐρέθη ἁρπάζουσα μὲ μονομανίαν ἀρχοντοχωριάτου κάθε λάμποντα ξένον τενεκέν. Περὶ τῆς διανοητικῆς καὶ αἰσθητικῆς της μορφώσεως περιττὸν νὰ ὁμιλήσωμεν.
Για να έρθουμε και στο σήμερα , σε πρόσφατες εκθέσεις που είναι και η αφορμή να γράψω αυτές τις σκέψεις.
Ροζ Ελληνική σημαία και απόψεις όπως της Ντόρας Μπακογιάννη πως η τέχνη δεν έχει όρια.
Πριν μιλήσουμε για το αν η τέχνη έχει ή όχι όρια ας ξεκινήσουμε από την αρχή.
Τι είναι η τέχνη;
Η τέχνη είναι μια έκφραση ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας, που εκδηλώνεται μέσω διαφόρων μέσων-εκδηλώσεων όπως η ζωγραφική, η μουσική, η λογοτεχνία και άλλες. Συχνά αναδεικνύει συναισθήματα, ιδέες και αντιλήψεις, προκαλώντας σκέψη και συναισθηματική ανταπόκριση.
Αν κάτσω στο Photoshop για 5 λεπτά και αλλάξω τα χρώματα των σημαιών από είκοσι χώρες θα θεωρηθεί τέχνη;
Θα πληρώνατε εισιτήριο σε μια γκαλερί για να θαυμάσετε τη τέχνη μου;
Σαφώς και όχι.
Περπατώντας παλαιότερα στους δρόμους της Αγγλίας βλέποντας τα επιβλητικά Βικτωριανά σπίτια και συγκρίνοντάς τα με τα τεράστια γκρι τετράγωνα από σκυρόδεμα στην Ελλάδα, ένιωθα διαρκώς ενοχλημένος από τη σκέψη ότι η ομορφιά φαίνεται να μην έχει πλέον τη σημασία που είχε κάποτε. Στη σύγχρονη εποχή, περιβαλλόμαστε από ασχήμια. Αυτή η ασχήμια δεν είναι πουθενά πιο εμφανής από τα κέντρα των πόλεων που παράγουν οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες.
Μπορούμε να ζήσουμε με την ύπαρξη της άχρηστης/άσχημης τέχνης τους, άλλωστε, δεν χρειάζεται να επισκεφθούμε τα μουσεία και τις γκαλερί όπου εκτίθενται. Κανείς δεν μας υποχρεώνει να διαβάζουμε άρθρα από το Ίδρυμα Ωνάση.
Οι αίθουσες σύγχρονης τέχνης είναι γεμάτες με τα κατάλοιπα της σύγχρονης ζωής, με παράξενα σχήματα που σκοπίμως σχεδιάστηκαν για να περιγελούν και να βεβηλώσουν την εικόνα του ανθρώπου και με γελοίες εκθέσεις που δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα.
Όταν αρχίζουμε να γιορτάζουμε την ασχήμια, τότε γίνεται και ο εαυτός μας ασχημότερος. Όπως οι τέχνες και η αρχιτεκτονική έχουν καταντήσει ασχημότερες, έτσι και οι συμπεριφορές μας, οι σχέσεις μας και η γλώσσα μας έχουν πάρει το κατήφορο.
Η “κουλτούρα της ασχήμιας” είναι αποτέλεσμα της αφθονίας και της έλλειψης αντίστασης, όπου οι καλλιτέχνες, αναπτύσσοντας έργα αντιδραστικά, όπως να βεβηλώσουν θρησκευτικά ή εθνικά σύμβολα,- να αναστατώσουν τους κυρ-Παντελήδες και έτσι να ακουστεί το όνομά τους, χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα.
Φταίει η καλλιτέχνης που παραποίησε τη σημαία και την παρουσίασε ως έργο τέχνης; Όχι βέβαια. Το έκθεμά της είναι ανάλογο της φαντασίας και της δημιουργικότητας που έχει ως, ας πούμε, καλλιτέχνης και του σεβασμού απέναντι στην ιστορία και την ταυτότητα της Ελλάδος!
Αυτό μπορεί αυτό κάνει ρε συ.
Μέχρι εκεί φτάνει.
Ίσως είναι ένας τρόπος να γίνει γνωστή…
Είναι η παραποίηση της σημαίας τέχνη;
Η παραποίηση σημαίας είναι μια βαθύτατα ασεβής πράξη κατά της ιστορίας και της ταυτότητας ενός έθνους.
Αν κάποιοι νομίζουν ότι αυτή η πράξη μπορεί να θεωρηθεί τέχνη, τότε ίσως να χάνουν το νόημα της τέχνης/έκφρασης.
Η παραποίηση συμβόλων δεν είναι δημιουργία, αλλά πρόκληση. (Εκτός και αν αυτός είναι ο σκοπός τους).
Τέχνη δεν είναι όταν αγνοείς την σημασία πίσω από ένα σύμβολο, αλλά όταν το χρησιμοποιείς για να εμπνεύσεις και να συνδέσεις ανθρώπους.
Ας μην συγχέουμε την προκλητικότητα με την τέχνη και ας φροντίσουμε να σέβεται η έκφρασή μας την κοινωνική ευαισθησία.
Ως επίλογο θα μεταφράσω τα λόγια του Roger Scruton.
Ο κάθε ένας από εμάς φέρει ευθύνη να αναγνωρίσει και να εκτιμήσει την ομορφιά στον καθημερινό βίο.
Η αντίσταση στην ασχήμια μπορεί να ξεκινήσει από τον καθένα μας, αναζητώντας και ενθαρρύνοντας την ομορφιά γύρω μας.
Αυτό που ξεχνούν είναι ότι οι απλοί άνθρωποι πεινούν για την ομορφιά, όπως πάντα πεινούσαν, γιατί η ομορφιά είναι η φωνή της παρηγοριάς, η φωνή του σπιτιού. Όταν ένα όμορφο μελωδικό τραγούδι , ένα υπέροχο τοπίο ή ένα απόσπασμα από αριστουργηματική ποίηση εμφανίζεται ενώπιον των αισθήσεών σας και του μυαλού σας, ξέρετε ότι είστε στο σπίτι σας, στον κόσμο.
Η ομορφιά είναι η φωνή που μας ηρεμεί, η διαβεβαίωση ότι ανήκουμε σε έναν χώρο κοινής διαμονής και παρηγοριάς.
